Een goed gesprek in boekvorm
De Ketter en de Kerkvorst – Joël De Ceulaer – De Bezige Bij – 223 blz.
Voor de Belgische TV zender Canvas spraken Etienne Verweersch en André Léonard drie keer met elkaar. Gesprekken die gingen over ethische kwesties, de hedendaagse moraal en het wel dan niet geloven in god. Deze gespreken zijn door Joël De Ceulaer (een journalist van onder meer het tijdschrift Knack) in boekvorm bij de Bezige Bij uitgebracht. Etienne Verweersch (1934) Is een Belgisch filosoof, scepticus en ethicus die zijn loopbaan begon als jezuïet maar die uiteindelijk tot inzicht kwam en atheïst werd. Hij neemt in het boek de rol van ketter op zich. André Léonard (1940) is Aartsbisschop van Mechelen-Brussel en vijfde primaat (of metropoliet )van België en tegelijk filosoof en theoloog. Hij treed op als kerkvorst. Wat je noemt, twee knappe koppen bij elkaar.
Canvas is een Vlaamse staatstelevisiezender en voorziet net als in Nederland de NPO doet, de Belgen van cultuur, sport, film en amusement. Het is overduidelijk geen commerciële zender waardoor deze documentaire ‘De ketter en de kerkvorst’ mogelijk werd. Voor de opnamen van deze documentaire zijn deze knappe koppen drie dagen lang een studio in gedoken onder leiding van de journalist Joël De Ceulaer die er vervolgens ook dit boek van maakte.
Het boek is opgebouwd in hoofdstukken die van het allerhoogste (GOD) afdalen naar de mens en de menselijke maat. Begrijpelijk vind ik dan ook dat in de eerste hoofdstukken het persoonlijke leven, de keuzes en de geschiedenis van de twee mannen wordt belicht. De mannen zijn nog mild naar elkaars geloof en ongeloof en hun persoonlijke beleving en geschiedenis staat dan voorop. Gaandeweg, wanneer er onderwerpen van groot algemeen belang besproken worden, tekenen zich toch de scherpe randen van het verschil van inzicht af tussen de weloverwogen en bedachtzaam uitgesproken zinnen.
Zowel bij de ketter als bij de kerkvorst proef ik een ingehouden boosheid die schuil gaat in een bijna arrogante verdraagzaamheid van het eigen gelijk en de goedwillendheid waarmee de ander getolereerd word. Wat mij betreft, maar dit is zeer persoonlijk, blijft de ketter geloofwaardiger dan de vorst. Etienne Verweersch laat de toehoorder zien dat van een goede God geen sprake kan zijn. Een God die een klein insect de oogbol van een peuter laat binnen dringen waardoor die langzaam blind word en uiteindelijk een akelige dood sterft is wat hem betreft een sadistische God en daar kan hij echt niet in geloven. Het weerwoord van de kerkvorst schets het onvermogen van de mens om het begrip ‘God’ te begrijpen. Het komt dan toch neer op een geloof, een geloof in het goede.
De Ketter en de kerkvorst is een helder geformuleerd boek met prettige begrijpelijke zinnen dat zich vlot laten lezen. De grote thema’s des levens worden besproken en vanuit verschillende invalshoeken belicht. Voor veel mensen kan dit naslagwerk met literaire kwaliteiten verheldering brengen en steun geven in de keuzes die we iedere dag moeten maken. Helaas vond ik nergens nieuwe inzichten of briljante uitspraken, maar dat was misschien ook niet de bedoeling. Dan rest mij nog te zeggen dat De ketter en de kerkvorst een stevige spannende titel is die naar mijn mening de lading niet dekt, maar desalniettemin zeer zeker de moeite van het lezen waard.
Jan van Rijsingen
