De Joodse en de nazi kant belicht in genuanceerd WO II-boek
De engel en de adelaar – Bettina Drion & Hans van den Pol – Marmer – 312 blz.
Bettina Drion debuteerde met de roman Een doodgewone week. Bij Marmer verscheen de roman Porselein, over het oorlogsverleden van haar grootvader, en Scherven, waarin ze een beeld schetst van de impact van de Tweede Wereldoorlog op NSB-nazaten. Hans van den Pol is communicatieadviseur en schrijver. Hij is tevens een van de initiatiefnemers van Monumenten Spreken, een stichting die documentaires maakt over de verhalen achter de Zaanse oorlogsmonumenten. Daarnaast is hij lid van het Stedelijk 4 en 5 mei Comité Zaanstad. In hun boek De engel en de adelaar komen de interesses van Drion en Van den Pol samen.
Mei 2005. Terwijl de voorbereidingen van hun vijfenzestigjarig huwelijksfeest in volle gang zijn, krijgen de ouders van Judy Simons ruzie. Vanaf dat moment weigert haar moeder te praten. Judy ontdekt dat de oorzaak van dit zwijgen ligt in een vakantie in 1965. Ze start een zoektocht die haar leidt naar het Toplitzmeer in Stiermarken.
Mei 1940. De Oostenrijker Franz Pölzer vecht in de Tweede Wereldoorlog als SS-officier aan het front. Als gevolg van zware verwondingen wordt hij overgeplaatst naar een doorgangskamp. Na de oorlog keer Franz terug naar zijn dorp aan het Toplitzmeer in Stiermarken en probeert hij zijn oude leven weer op te pakken. Tot bijna twintig jaar later een onverwachte ontmoeting zijn hele leven overhoop haalt.
De engel en de adelaar is zowel een oorlogsroman als een gecompliceerd liefdesverhaal. Naar aanleiding van een verscheurde vakantiefoto, begint Judy haar zoektocht. De zoektocht van Judy naar gebeurtenissen in het verleden doet denken aan Haar naam was Sarah. Aan de hand van wat ze weet, gaat ze naar Stiermarken. Haar nieuwe inzichten zijn niet wat ze had verwacht, en het verleden zit niet zo in elkaar als iedereen denkt.
Wat de voor lezer van tegenwoordig vooral prettig is aan De engel en de adelaar is de genuanceerde kijk op de nazi-kant uit de Tweede Wereldoorlog. Het leven in de oorlog was ook de voor Duitsers (en Oostenrijkers) geen pretje. Maar ondanks dat een aantal nazi’s niet worden neergezet als 100% slecht, laten Drion en Van der Pol de Joodse slachtoffers wel in hun waarde en worden zij wel gezien als 100% slachtoffers. Dit is een ontwikkeling in de manier van denken die in de loop van de tijd heeft plaatsgevonden, en in ieder geval door mijzelf erg gewaardeerd wordt.
” ‘Hij is een product van twaalf jaar propaganda en dat gaat je niet in de koude kleren zitten. De Völkischer Beobachter, de UFA-films, het bioscoopjournaal dat tot op de dag van vandaag victorie kraait, de radio die niet voor niets ‘Goebbels Schnautze’ wordt genoemd, luidsprekers op straat, toespraken op het werk, op de sportvereniging, de massale parades en zo kan ik nog wel even doorgaan.’ Franz was niet te stoppen. ‘Wat dacht je van de euforie over een groeiende economie en de overwinningen op het slagveld, waar deze mankepoot met zijn stinkende muil alleen maar van heeft gehoord? Te verrot om te vechten, dat zie je zo.’ Franz hinkte een rondje om Nora heen. ‘Je moet wel verdomd stevig in je schoenen staan om daar ongevoelig voor te blijven. Een heel volk is toch niet gek?’ ”
De engel en de adelaar schommelt per hoofdstuk van 2005 naar 1942 en verder, en wordt verteld uit drie verschillende perspectieven. De geschiedenis wordt gezien door de ogen van Franz, het heden ontdekken we door het verhaal van Judy, en de brieven van moeder Lea aan haar dochter Judy schetsen zo hier en daar een extra stukje context. De opbouw van het boek klopt hierdoor precies. Je denkt halverwege het boek al helemaal te weten hoe alles zit, maar dan komen Drion en Van den Pol toch nog met een onverwacht slot…
Felice Beekhuis
