In de voetsporen van Bruegel
De grote Bruegelatlas – Gunter Hauspie – Uitgeverij Lannoo – 200 blz.
De Brabantse schilder Pieter Bruegel (1525/1530 – 1569) is ongetwijfeld een van de bekendste en populairste schilders. Vooral zijn schilderijen waarin hij het alledaagse leven op het Brabantse platteland in de 16de eeuw heeft vastgelegd maken hem uniek. Maar Bruegel enkel beperken tot deze volkse taferelen doet afbreuk aan zijn werk. Bruegel was een fel gewaardeerd landschapsschilder en getalenteerd tekenaar van vooral Bijbelse en mythologische taferelen. Historicus en reisjournalist Gunter Hauspie neemt – met de biografieën van Karel van Mander (1604) en van Leen Huet (2016) en de publicaties van Bruegelkenner Manfred Sellink in de hand – de lezer mee op een reis doorheen het leven van de schilder. Hij ging op zoek naar plaatsen die verband houden met de kunstenaar: waar hij leefde, werkte en inspiratie opdeed voor zijn werken.
Over Bruegels leven is niet veel gekend. Verrassend is hoe biografen op basis van enkele vermeldingen in archieven gekoppeld aan een aantal elementen uit zijn werken toch zijn levensverhaal verrassend goed kunnen volgen. Maar er blijven nog veel raadsels. Zo is er al discussie over zijn geboorteplaats. Volgens Karel van Mander zag hij het levenslicht in Brabant en ‘niet wijt van Breda, op een Dorp, gheheeten Brueghel’. Maar was dit nu in Breda zelf of in het Noord-Brabantse dorp Bruegel? Of was het in Grote Brogel dat weliswaar in Belgisch Limburg is gelegen? Of vergiste van Mander zich en werd de schilder geboren in Antwerpen? Hauspie reisde naar deze plaatsen, nam foto’s en noteerde op een plan waar je hedendaagse elementen terugvindt die verwijzen naar Bruegel. Zo kan je in Peer waarvan Grote Brogel thans een deelgemeente is, een museum bezoeken met veertig reproducties op ware grootte van schilderijen van Bruegel. Of je kan er een route affietsen met onderweg acht reproducties van schilderijen.
Bruegel verbleef onder meer in Antwerpen, Mechelen en Brussel. Hij ondernam in de periode 1552 – 1554 ook een studiereis naar Italië. Hauspie neemt de lezer mee naar de plaatsen die Bruegel vermoedelijk heeft aangedaan. Waarschijnlijk is hij over de Alpen getrokken die op hem een grote indruk hebben nagelaten. De ruwe berglandschappen zullen nooit uit zijn werk verdwijnen en duiken op als decor in zijn afbeeldingen van Brabantse dorpen. Bezocht Bruegel Mantua? In het hertogelijk kasteel hing daar een schilderij dat mogelijks een inspiratiebron vormde voor zijn Dulle Griet. Hauspie stippelde in de stad een wandeling uit langs gebouwen die de Brabantse schilder vermoedelijk ook heeft gezien. Maar het hoogtepunt en doel van iedere Italiëreis was Rome. Plaats de Toren van Babel van Bruegel naast een foto van het Colosseum en je merkt zo de gelijkenissen op. Maar in de omgeving van Rome is nog veel moois te zien. Het beeldenpark van Bomarzo bijvoorbeeld waarvan een aantal sculpturen van monsters zullen opduiken in het latere werk van Bruegel. En ook Napels en Palermo heeft hij vermoedelijk bezocht. Steden gelegen in de schaduw van de Vesuvius en de Etna. De vuurspuwende bergen in zijn Triomf van de dood zijn geen toeval.
In het rijk geïllustreerde boek met leeslint zijn verschillende wandelingen opgenomen in de steden waar Bruegel verbleef. Er gaat ook aandacht uit naar een aantal werken van Bruegel of van tijdgenoten met telkens een korte bespreking. Tussenstukjes beschrijven onder meer het schildergeslacht Bruegel, de verspreiding van Bruegels werken over de Europese musea, de omzwervingen van de schilderijenreeks De twaalf maanden in Europa doorheen de eeuwen enz. Een register met persoons- en plaatsnamen sluit het boek af. In dezelfde reeks publiceerde Gunter Hauspie ondertussen ook delen over Rubens en Van Eyck.
Het geheel vormt een boeiende en mooi verzorgde atlas die als basis kan dienen voor de reislustige Bruegelliefhebber om zich onder te dompelen in het leven van de kunstenaar. Maar het is meer dan dat: het boek geeft tegelijk ook een overzicht van het leven en werk van Bruegel.
Kris Muylle
