Sleutelpositie bij het ontstaan van onze monarchie

Amalia. Prinses van Oranje – Matthias Rozemond – Luitingh-Sijthoff – 414 blz.

Als je alleen kijkt naar de titel van dit boek, zou je misschien kunnen denken dat er nu al stof genoeg is om een roman over onze kroonprinses H.K.H. Catharina-Amalia Beatrix Carmen Victoria (Amalia), Prinses van Oranje, Prinses der Nederlanden, Prinses van Oranje-Nassau te schrijven. Nee, deze roman gaat niet over haar maar over een rechtstreekse voorouder Amalia Gravin van Solms-Braunfels (Braunfels, Duitsland, 31 augustus 1602 – Den Haag 8 september 1675). Zij was de dochter van Johann Albrecht I, graaf van Solms-Braunfels en Agnes gravin van Sayn-Wittgenstein. – Amalia’s grootmoeder Elisabeth van Solms was een zuster van Willem van Oranje. – Door haar huwelijk (1625) met Frederik Hendrik (1584-1647), zoon van Willem van Oranje verkreeg zij de titel prinses van Oranje. Matthias Rozemond heeft een deel haar leven nu in een roman vastgelegd, “…gebaseerd op historische gebeurtenissen, heb ik de vrijheid genomen verklaringen te zoeken en leemtes in te vullen”.

Het is niet te hopen (en te verwachten) dat er voor ‘onze’ Amalia een carrière in het verschiet ligt als die van haar zeventiende-eeuwse naamgenoot. Politieke intriges en verraad op staatsniveau gemengd met persoonlijke ‘liefdesrelaties’ met ook hier verraad en bedriegerijen zijn schering en inslag. Het maakt soms de spanning om te snijden!

Afgedankt als hofdame door Elizabeth Stuart, (dochter en zuster van respectievelijk Jacobus I en Karel I van Engeland), komt ze in de Republiek terecht. Ze probeert lucratieve relaties aan te gaan, maar die mislukken voornamelijk door haar intrigerende optreden. Onzeker is haar verhouding met de aan haar voorgestelde ‘Guntersteyn’,  een schuilnaam voor Willem van Oldenbarnevelt (zoon van Johan), die gehuwd is met Walburgh, dochter van Filips van Marnix van Sint Aldegonde (schrijver van het Wilhelmus). Dan komt Frederik Hendrik van Oranje in beeld. Amalia heeft al sinds 1622 een schimmige relatie met hem. Om de erfenis van Filips Willem van Oranje binnen de familie te houden werd op een huwelijk aangedrongen door Maurits die zijn halfbroer alleen als zijn erfgenaam wilde benoemen als hij bereid was tot een huwelijk. De bruiloft van Amalia en Fredrik Hendrik vond plaats op 4 april 1625, nog geen drie weken voor het overlijden van Maurits.

Rozemond beschrijft – uitgezonderd de proloog en epiloog – eigenlijk slechts ruim vijf jaar van Amalia’s leven, van 1621 tot 1626. Haar prille huwelijk met Fredrik Hendrik is nog niet erg stabiel, dat wordt het pas na de geboorte van hun eerste zoon. Zij schrijft een ontroerende maar ook adviserende brief aan Frederik Hendrik. “Het belangrijkste is dat ik sinds kort weet hoeveel ik van je hou.” Dit is de aanzet tot hun verdere verhouding en ook het eerste spoor van haar invloed op haar man en de staatszaken waar hij voor staat.

Levendig vertelt de auteur van haar vriendschap met Christiaan Huygens, de secretaris van haar man. Ook hun briefwisseling zal steeds uitgebreider worden. Het aantal personages dat optreedt binnen het verhaal is groot: van de zonen van Johan Oldenbarnevelt (Willem en Reinier) via allerlei figuren binnen de hofhouding tot Piet Hein aan toe. Rozemond suggereert dat de opdracht aan die laatste om de Spaanse Zilvervloot te kapen, ontsproten is aan het brein van Amalia. “Er moet toch een tactiek te bedenken zijn waar zij [de Spanjaarden] grif intrappen”, zegt Amalia tegen Christiaan Huygen en Anton Simonszoon, afgevaardigde van de West-Indische Compagnie. Even later geeft oppert zij zelf die tactiek.

Groot pluspunt van de roman is de levensechtheid van alle ‘spelers’ Zo wordt Elizabeth Stuart meesterlijk neergezet met al haar intriges om maar van Amalia af te komen. Amalia ziet dit tijdig in en keert zich van haar af. Vooral is de auteur in het hoofd van Amalia ‘gedoken’, van wie hij de vrouw heeft gemaakt van wie je haar beslissingen, met alle bijbehorende gedachtegangen, als onvermijdelijk kunt bestempelen. In aanzet geldt dat ook voor Fredrik Hendrik en Christiaan Huygens.

Mensen die bekend zijn met deze periode van onze geschiedenis zullen gaan zoeken naar de feiten. Anderen zullen het boek uitsluitend als roman lezen, maar krijgen daarbij toch ook een vleugje geschiedenisles. Weer anderen zullen in Amalia een voorbode zien van de gelijke rechten voor man en vrouw. Daardoor heeft Rozemond voor en breed publiek geschreven in een stijl die tot en met de dialogen zeer prettig leest. Uitnodiging voor het schrijven van een of meer vervolgdelen over de latere jaren van Amalia? Zou best eens kunnen!

Luitingh-Sijthof heeft met de manier van uitgave eraan bijgedragen dat het boek in geen enkele boekenkast misstaat. De mooie gebonden uitgave met een kaart van de locaties waar het verhaal zich afspeelt en ook nog een beknopte stamboom, maken dit boek tot een welkome uitgave.

Kees de Kievid