Indringende monoloog van een jonge autist

Dagboek van een natuurjongen – Dara McAnulty – Vertaling: Annemie de Vries – Balans – 271 blz.

Dagboek van een natuurjongen is een heel bijzonder boek, geschreven door een al even bijzonder auteur. De autistische puber Dara McAnulty (geboren in 2004), schreef deze internationale bestseller toen hij 15 jaar was. McAnulty woont met zijn ouders, zijn broer Lorcan en zusje Blathnaid in Castlewellan, County Down, in het zuidoosten van Noord-Ierland. Bepaald geen standaard gezin: de vader wetenschapper in marine biologie en natuurbehoud, de moeder muziekjournalist, vrijwilligster, academica en thuisonderwijzeres voor haar dochter.

“Ons gezin is niet alleen door bloed verbonden, we zijn ook allemaal autistisch, behalve pap: hij is het buitenbeentje en hij is ook degene die ons helpt de raadsels op te lossen, niet alleen van de natuurwereld, maar ook van de mensenwereld. Samen vormen we een excentriek en chaotisch stelletje. We schijnen nogal ontzagwekkend te zijn. We zijn zo hecht als otters en dicht tegen elkaar aan vinden we onze weg in de wereld”.

McAnulty legt in zijn dagboek zijn ziel en zaligheid bloot.  Ongeremd, impressionistisch, extatisch, beeldend, pathetisch: het zijn etiketten die allemaal op zijn schrijven geplakt kunnen worden.

Zijn perspectief is dat van een autistische tiener die niet alleen de natuurwereld om hem heen op zeer indringende wijze waarneemt en op zich in laat werken, maar ook zijn turbulente gevoelswereld onder woorden tracht te brengen. Daarbij laat hij duidelijk blijken hoeveel moeite hij heeft met “normaal” menselijk contact, hoe moeilijk hij het op school heeft waar hij het buitenbeentje is die niet begrepen en gepest wordt, hoeveel moeite hij moet doen om de onrust in zijn hoofd tot bedaren te brengen en onder controle te houden.

In zijn woorden: “Ik heb het hart van een natuuronderzoeker, het hoofd van een aankomend wetenschapper en de botten van iemand die nu al moe is van de apathie tegenover de afbraak van de natuurlijke wereld”.

Het boek heeft een duidelijke opzet: de vier seizoenen, steeds voorafgegaan door een reflectie van de schrijver op dat betreffende seizoen, gevolgd door het eigenlijke dagboek. De eerste dag is 24 maart 2018, de laatste dag 21 maart 2019. Overigens wordt niet elke dag een verhaal genoteerd.

McAnulty beschrijft de omwenteling in zijn wereld, de verandering der seizoenen, in de natuur, in zijn hoofd, een verhuizing met als gevolg verandering van landschap en landstreek, afscheid van het vertrouwde en het omarmen van het nieuwe, met vallen en opstaan. Vol ontzag en verwondering beschrijft hij zijn ontmoetingen met de fauna en flora in zijn naaste omgeving en de Noord-Ierse natuur. Vaak vergezeld door de andere leden van het gezin McAnulty die voor hem een warme basis vormen om op terug te vallen als zijn “zintuigen en geest ontworteld raken”.

Dara McAnulty is inmiddels een bekende activist, spreker en, min of meer tegen wil en dank, voorman in de milieubeweging. Gezien zijn leeftijd en achtergrond deed hij me meteen denken aan Greta Thunberg. Hij heeft haar inmiddels een paar keer ontmoet.

McAnulty dankt zijn redacteur voor het feit dat hij niet heeft geprobeerd zijn stem “volwassen” te maken, en hem de kans heeft gegeven zijn verhaal te vertellen in al zijn “irrelevante ongepolijstheid en kinderlijke verwondering”.

Daarmee geeft hij zelf een treffende kenschets van de kracht van dit dagboek. Het werk bevat een Ierse woordenlijst en een aantal foto’s van de auteur en zijn familie. Voor iedereen die zich zorgen maakt over onze leefomgeving én uitdrukkelijk ook voor eenieder die wil weten hoe iemand met een autistische stoornis de wereld kan ervaren.

Dick Huitema