Amerikaanse emancipatie roman
Artefact – Arlene Heyman – Vertaling: Koen Boelens en Helen Zwaan – Atlas Contact – 368 blz.
De beschreven levensjaren (1942 – 1984) van Lottie Levinson, hoofdpersonage van Artefact, vallen samen met de levensjaren van de schrijfster Arlene Heyman, die bekend werd met haar debuutroman De grote boze seks (2017) die lovend werd ontvangen door de Amerikaanse en Engelse pers. Artefact speelt in een veelbewogen tijd in de Amerikaanse geschiedenis. De Vietnamoorlog woedde en zorgde voor tweespalt in de samenleving. Mannen vluchtten naar Canada om aan de dienstplicht te ontkomen, maar anderen werden ingelijfd in het leger en velen keerden niet terug uit het verre, tropische Aziatische land. John en Robert Kennedy werden vermoord en ook Martin Luther King, de voorvechter van gelijke burgerrechten werd het slachtoffer van een aanslag. Niet onbelangrijk was de tweede feministische golf, in de jaren zeventig, die moest zorgen voor de bevrijding van de vrouw.
De Vietnamoorlog en het oplevende feminisme hebben op de een of andere manier hun weerslag op het leven van Lottie Levinson, biologe en onderzoekster. De moorden op King en de Kennedy’s gaan in het boek vreemd genoeg onopgemerkt voorbij. De roman begint in 1984. Lottie doet wetenschappelijk onderzoek naar de speekselklieren van mannetjesratten, die verschillen van die van de vrouwtjes door één bepaalde stof. Als de mannetjesrat de vrouwtjesrat van achteren likt, komt er kallikreine vrij, die het weefsel rond de vagina doet zwellen en ervoor zorgt dat het vrouwtje ontvankelijker wordt. De positie van onderzoekster heeft Lottie niet in de schoot geworpen gekregen. Haar wetenschappelijke publicaties worden tegengewerkt. Vrouwelijke wetenschappers en vrouwen in het algemeen, worden minder serieus genomen dan mannen. Dit speelt allemaal eind jaren zeventig, begin jaren tachtig. Wat Heyman hier als fictie schrijft, was en is nog steeds schering en inslag.
Na deze introductie neemt Heyman ons mee terug in de tijd. Te beginnen naar 1959. De zeventienjarige Lottie wordt smoorverliefd op haar klasgenoot Charlie. De twee hebben een stormachtige relatie en het onvermijdelijke gebeurt. Middelbare scholiere Lottie wordt zwanger en in het kleinburgerlijke milieu waarin ze opgroeit, is er maar één oplossing. Lottie wordt naar een tante gestuurd om daar te bevallen van haar kind dat ze moet afstaan. Ze heeft geen zeggenschap over haar eigen leven. Ze heeft geen keus. Zo ver komt het uiteindelijk niet, want ze krijgt een miskraam. Haar liefde voor Charlie is nog even groot, ze trouwen en gaan studeren. Charlie is minder intelligent dan Lottie, maar hij is een sportheld (Americain Football) die aan elke universiteit een beurs kan krijgen. Lottie raakt opnieuw zwanger en niets lijkt een gelukkig huwelijk in de weg te staan. De zwangerschap verloopt goed en dochter Evelyn wordt geboren. Maar dan gebeurt er iets dat weer een onverwachte wending geeft aan het leven van Lottie en Charlie.
Lottie is redelijk gelukkig met haar baan als verpleegster, maar het huwelijk loopt uiteindelijk op de klippen. Er volgt een scheiding die vooral door haar conservatieve vader wordt veroordeeld. Volgens hem had ze beter haar best moeten doen om het huwelijk te redden. Lottie gaat tijdelijk inwonen bij een man waar ze even verliefd op is, maar tot een relatie komt het niet. Lottie wordt een alleenstaande moeder, maar wel een met doorzettingsvermogen. Er komen mensen op haar pad die haar stimuleren om een studie op te pakken en dat lukt. Uiteindelijk wordt ze professor in de biologie. Ze ontmoet Jake, de muziekleraar van haar puberdochter Evelyn, met wie ze trouwt.
Is Lottie in 1984 dan uiteindelijk waar ze wezen wil? Nee, want ze ploetert verder met haar rattenonderzoek op de universiteit en moet ook nog eens een samengesteld gezin draaiende zien te houden. Had ze in het verleden te maken met haar nukkige puberdochter Evelyn, in 1984 is het Ruth, de dochter uit een eerder huwelijk van Jake met wie ze vaak in de clinch ligt. De ruzies tussen Lottie en Ruth laten zien dat de verhouding tussen ouders en kinderen was veranderd. Liet Lottie zich als puber nog manipuleren door haar ouders, dat laten Evelyn en Ruth niet gebeuren. Ze zijn mondiger en geëmancipeerder. Lotties strijd is er een van de emancipatie van de vrouw in Amerika. In Evelyn en Ruth laat Arlene Heyman zien dat er vooruitgang werd geboekt. Artefact is een boek dat duidelijk laat zien dat gelijkheid tussen mannen en vrouwen in 1984 nog lang niet voltooid, maar op de goede weg was. Er lijkt in 2020 een weg terug in gang te zijn gezet door het verbod op abortus in verscheidene staten. Nog genoeg werk te verzetten.
Van een vrouw die bekend is geworden met het boek De grote boze seks mag je verwachten dat de seksscènes goed zijn geschreven en dat klopt ook. Dat metaforen tot de lastigste onderdelen van het schrijven behoren, blijkt uit de volgende vergelijking. “Ze liep de keldertrap af en voelde aan de ketel. Nog kouder dan de pik van een ijsbeer.” Artefact laat je zeker niet koud. Het opent je ogen voor de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen en maakt een onuitwisbare indruk.
Boek bestellen!
