De man die kon zweven
Vaslav – Arthur Japin – De Arbeiderspers, 2010 – 374 blz.
Vaslav Nijinsky staat te boek als een van de grootste dansers aller tijden. Hij beschikte over een springtechniek waardoor hij even leek te zweven, de zwaartekracht leek te ontkennen. Na een ontmoeting in 1909 met de impresario Sergei Diaghilev trad hij toe tot diens gezelschap Les Ballets Russes. Hij was daarvan de sterdanser. Beroemde balletten als Le sacre du printemps op muziek van Igor Strawinsky ontstonden in die jaren. Hij en Diaghilev waren ook minnaars. In 1913 kwam aan die relatie een einde. Les Ballets Russes ging op tournee naar Zuid-Amerika zonder Diaghilev, die bang was voor zeereizen. Tijdens die overtocht werd Nijinsky ingepalmd door de danseres Romola Pulszky en zij trouwden nog tijdens de tournee. Zodra Diaghilev daarvan hoorde ontsloeg hij Nijinski, per telegram.
Japin heeft voor zijn roman een interessant uitgangspunt gekozen. De handeling speelt zich af op 19 januari 1919, in Sankt Moritz in Zwitserland. Vaslav Nijinsky verblijft daar met vrouw en kind en zal die dag voor het eerst in lange tijd een solo-opvoering geven. Die opvoering zou tevens de laatste in zijn loopbaan worden, tot aan zijn dood in 1950 trad hij nooit meer op. Een groot deel van die resterende jaren zou hij vanwege schizofrenie doorbrengen in psychiatrische klinieken. Maar dat is op de ochtend van die 19de januari nog niet bekend, hoewel sommigen hoofdpersonen wel vermoeden dat er met Vaslav iets vreemds aan de hand is.
Het verhaal heeft de vorm van een drieluik. We zien het door de ogen van drie personen: Peter, de jonge bediende van Vaslav; Sergei Diaghilev, die zonder vooraankondiging is overgekomen uit Londen om zijn voormalige partner nog eens te ontmoeten; en Romola Pulszky, de echtgenote. Bij die laatste twee, beide gedreven door ambitie en door de vurige wens het dreigende verval van Vaslav te stoppen, spelen de emoties hoog op. Peter is de meer objectieve verteller. Japin schakelt soepel tussen de gebeurtenissen op de dag zelf, flashbacks die teruggaan op jeugd van Vaslav en zijn gloriejaren bij de Ballets Russes, en vooruitblikken naar zijn latere jaren.
Het gaat Japin om meer dan alleen de val van Vaslav als danser en persoon. De gedrevenheid je leven te willen wijden aan de dans, alles opzij te willen zetten voor een vluchtig moment van uiterste perfectie fascineert hem en hij weet die levenshouding perfect onder woorden te brengen. Zijn zorgvuldige formuleringen én de effectieve spanningsopbouw maken dit boek een genot om te lezen.
