Boeiend en complex: driemaal Lex.

Vlo – Lex Paleaux – In de Knipscheer – 195 blz.

Vroeger stond Lex Paleaux, vooral in Haarlem, bekend als “de schrijver zonder boek”. Daar kwam in 2020 verandering in door de publicatie van zijn “fictieve drama op basis van feiten” Winterwater. Lex leidt de lezers rond in zijn ouderlijk huis en maakt hen bekend met vele facetten van zijn leven, soms luchtig, soms heftig emotioneel. De auteur geeft een subliem inzicht in de relaties binnen (ouders, grootouders, broers) de familie als ook daarbuiten (dorpsgenoten klasgenoten e.a.). Telkens kan de vraag gesteld worden: feit of fictie? Zijn tweede boek ook nog in 2020 Het leven is een circus is voornamelijk gebaseerd op de realiteit. Het zijn verzamelde columns over van alles en nog wat in Haarlem. Meerwaarde en een verbinding naar zijn debuut zijn te vinden in de terugblikken en associaties met de opgroeiende Lex in Friesland. Beide boeken kregen lovende kritieken, waardoor met spanning werd gewacht op zijn derde boek. Welnu, vanaf maandag 21 maart a.s. ligt dat in de winkel onder de titel Vlo. De uitgever noemt Vlo het laatste deel van een drieluik en vermeldt erover ‘dit volledig fictieve verhaal [wordt] verteld op basis van slechts één feit”.

Het boek begint met een heftige proloog, waarin een onbekende man omkomt nadat zijn auto ondersteboven in een sloot is terecht gekomen – “het is drie minuten voor half zes in de avond”. Dan begint de roman (novelle) verdeeld in hoofdstukken met als titel een (nauwkeurige) tijdsaanduiding! Het verhaal zou best als titel kunnen hebben: ‘Een dag uit het leven van een schlemiel’. Om 06.30 uur ontwaakt het miezerige mannetje, waarvan we later leren dat hij Jordan heet, bij het horen van de nieuwsberichten op zijn wekkerradio. Hij woont thuis bij zijn moeder aan wie hij de weinig flatteuze bijnaam “kutstem” heeft gegeven. De afwezigheid van zijn vader heeft te maken met de datum 6 maart 1987. Hij gaat naar zijn werk bij Douwe Hoekstra Relatiegeschenken B.V.

Het kantoor wordt bevolkt door hemzelf, zijn baas Douwe, zijn collega Edward, ‘secretaresse’ Tessa en geregeld ‘bezocht’ door koffiejuffrouw en schoonmaakster Lindsy. Meesterlijk beschrijft Paleaux het sfeertje op de werkvloer en typeert met grote precisie deze bevolking. De heren hebben allemaal hun hoofd vol van Tessa, die zich dat met het grootste genoegen laat welgevallen, maar uiteindelijk natuurlijk alleen echte belangstelling voor de baas heeft. Het scherpe observatievermogen van de auteur zorgt voor levensechte soms schrijnende en soms humoristische voorvallen tijdens deze dag. Noemenswaard zijn zeker de strubbelingen met de dwerg en Jordans problemen met de rits van zijn broek.

Behalve zijn moeder nemen ze deze minkukkel allemaal op de korrel. De lispelende Edward met zijn onsmakelijke practical jokes, Tessa, die heimelijk blijkt hem een vlo (zie titel) te noemen, Lindsy die hem dwingt een restje van de kaassouffle op te eten en Douwe die geen enkel sociaal gevoel heeft, ze zijn allemaal een nagel aan zijn doodskist. Die wordt gedicht door zijn plotselinge ontslag na jaren trouwe dienst. Hij spoedt zich huiswaarts, pakt de auto van zijn moeder en scheurt weg…

De lezers krijgen een intense blik op Jordans leven, doordat de auteur niet alleen de gebeurtenissen van de dag beschrijft, maar ook meekijkt in de overpeinzingen en gedachtenroerselen van Jordan. Daarnaast is tussen de regels veel te lezen, waarbij de nodige maatschappijkritiek niet ontbreekt. De gedetailleerde beschrijving van slechts één dag doet denken aan het naturalisme van Lodewijk van Deyssel, zoals in zijn boek “Een Liefde”. Een type protagonist (nerveus en zwak van karakter) past ook daarbij, evenals de maatschappijkritiek en de objectieve verteller. Echter de duidelijke verwijzingen in de tekst, naar later en het terugwijzen naar eerder, wijzen niet in die richting.

Lex Paleaux verdient opnieuw complimenten voor zijn stijl: verzorgd, soepel en passend bij wat hij beschrijft. Je zou het een combinatie kunnen noemen van de stijlen in zijn twee eerdere uitgaven. Het past geheel bij de opmerking die hij maakte in mijn interview met hem, dat niet de schrijver van het grootste belang is, maar datgene wat hij schrijft. Dat zijn persoon door zijn werk in de belangstelling is komen te staan, vertaalt zich in de auteursfoto’s. In het eerste boek nog onherkenbaar, in het tweede samen met hond en nu, en face, duidelijk herkenbaar. Een mooi motto draagt dit werk: een citaat uit een aria van een opera van Leoncavallo, onder andere gezongen door Pavarotti (kortweg: Lach en traan).

Protagonist Lex uit de eerste twee boeken heeft in Vlo een collega gekregen. Is Lex dan helemaal afwezig? Het is toch een drieluik! Hoe verrassend dat in elkaar steekt, moet de lezer maar zelf ontdekken.

Drieluik compleet! Wat volgt? Hopelijk laat Lex ons niet lang wachten.

Kees de Kievid