Coming of age in een gelovige dorpsgemeenschap

De Baptisten – Nyk de Vries – De Arbeiderspers – 342 blz.

Nyk de Vries (1971), is schrijver, dichter en performer. Hij woont in Amsterdam, maar groeide op in Noordbergum, een arbeidersdorp in noordoost Friesland. Met zijn roman Renger won hij in 2016 de Piter Jellesprijs van de gemeente Leeuwarden. Van 2019 tot 2021 was hij Dichter van Fryslân.
De Vries was in de late jaren tachtig en begin negentig de leadzanger van de band The Amp.
Een band die destijds behoorlijk succesvol was, zeker in Noord-Nederland. Men trad geregeld op in allerlei zalen en was te horen op radio en televisie.

Introductie

Het korte eerste hoofdstuk gaat over een man, die tijdens een vergadering van de ouderraad van de school waar zijn zoontje les krijgt, door een opmerking over gelovige mensen moet terugdenken aan zijn jeugd in een kleine dorpsgemeenschap. Ook als hij zijn zoontje naar een Marokkaans gezin brengt voor een speelafspraak, roept een ontmoeting met de oma, herinneringen bij hem op. Deze korte hoofdstukken zijn in de tweede persoon enkelvoud geschreven, wat zorgt voor een zekere vervreemding:

“Ik kom eigenlijk uit het noorden, zei je, om toch iets te zeggen.
Omdat ze nog steeds niets zei, ging je door.
Ik ben ook gelovig opgevoed.
Je verbaasde je over je eigen woorden.
In geen jaren was je in een kerk geweest.
Het was ook vrij goedkoop om haar met dit soort sentiment te paaien”.

Tijdsbeeld

De Vries geeft een mooi inkijkje in een dorpsgemeenschap waar het christelijk geloof veel invloed heeft en de zuilen nog stevig overeind staan. De hoofdpersoon Marten (alter ego van de auteur) doet mee met de activiteiten van de jeugdclub van de Baptistenkerk. Daar maakt hij vrienden, gaat mee op kamp en krijgt onderricht in deze specifieke vorm van het christelijk geloof. Marten is een dromerige, gevoelige, stille knaap met een zeer rijke fantasie.
Hij denkt na over datgene wat hij hoort, hij observeert, twijfelt en trekt bepaalde conclusies, bijvoorbeeld over het geloof en sociale conventies. Daarin lijkt hij op zijn vader die een kritisch lid van de kerk is en geregeld met de dominee in discussie gaat, waar Marten zich voor schaamt, maar waar hij ook wel jaloers op is. Hij durft zich niet openlijk zo uit te spreken.
Zijn moeder is weliswaar ook gelovig, maar kan goed relativeren: zij neemt allerlei zaken niet zo letterlijk en accepteert dat veel niet valt te begrijpen en te verklaren. Volgens haar heb je het dan gemakkelijker in het leven en raak je niet gauw verzeild in discussies en conflicten. Marten bewondert haar in stilte vanwege deze levenshouding.

Muziek

Marten is zeer geïnteresseerd in muziek, zo is hij fan van de zanger Joe Jackson. Wytse, een jongen uit het dorp die in zijn straat komt wonen is dat ook. Samen beginnen ze muziek te maken en na verloop van tijd komen er twee vrienden bij en ontstaat er een heuse band, volgen er optredens, wordt muziek op cassettes uitgebracht en krijgt men fans die hun favorieten op de voet volgen. Ondanks vele bevlogen optredens en het succes dat de band boekt, ontstaan er toch spanningen in de groep. Deze zijn terug te voeren op een verschillend ambitieniveau op muzikaal gebied en de rol van het geloof. Wytse wil op een bepaald moment niet meer op zondagen optreden. Uiteindelijk laat hij zijn maten weten dat hij stopt.
Het reilen en zeilen van de band, de optredens, de reactie van het publiek en de verhouding tussen de bandleden is nogal fragmentarisch beschreven en wat mij betreft niet altijd even boeiend. Gelukkig wordt dat goedgemaakt door de persoon Marten die de liedteksten schrijft, zich op het podium vaak helemaal laat gaan en zijn gedachten de vrije loop laat. De lezer krijgt een goed beeld van hem. De overige personen blijven eigenlijk bijfiguren, types die vaak alleen een bijnaam krijgen zoals gitaarman, hardrocker en rotjongen.

Sfeer

De aantrekkingskracht van dit verhaal zat hem voor mij vooral in het gegeven dat het zich afspeelt in een streek die ik goed ken, waardoor identificatie mogelijk is. Het dorp Buitenpost waar Marten naar het Lauwerscollege gaat, sociaal-cultureel centrum It Koartling aldaar, Noordbergum, Oostermeer, Burgum: de streek en de mensen die er wonen zijn me bekend, ook de grote invloed van het geloof en de verhouding tussen christelijk en openbaar, bezorgde mij een gevoel van herkenning. Zo was het daar in de tijd dat ik werkzaam was in de Openbare Bibliotheek te Buitenpost in de jaren tachtig en negentig:

“Voor het raam zag ik een verkiezingsbiljet hangen dat ik meteen herkende. Het groene biljet was van de grote christelijke partij waar mijn ouders ook op stemden, net als onze buren, hoewel er in ons dorp ook veel rode biljetten hingen. Die waren van de socialisten. Deze stemmers waren min of meer de vijand, al wist ik niet precies waarom. Ik kende ze vooral als “de openbaren” omdat hun kinderen naar de openbare school gingen”.

Stijl

Marten is de ik-verteller die het verhaal tamelijk rechttoe rechtaan vertelt zonder mooie stijlbloempjes, metaforen of opvallend originele beschrijvingen. Zo nu en dan vond ik het verhaal wat houterig verteld en soms schemerde het Fries door het Nederlands. De Friese vertaling zal hopelijk niet lang op zich laten wachten, want ik denk dat dat de taal is waarin dit verhaal het meest tot zijn recht komt. De Baptisten zal vooral de lezers in Friesland aanspreken, maar wellicht vindt het ook zijn weg naar het lezerspubliek daarbuiten.

Dick Huitema