Dansend in de regen
Regen – Cynthia Barnett – Vertaling: Joost van der Meer, Bill Oostendorp – Kosmos Uitgevers – 384 blz.
In het boek Regen benadert de Amerikaanse journaliste Cynthia Barnett dit weersverschijnsel voornamelijk uit historisch en cultureel oogpunt. Het ontstaan van de watercyclus op onze planeet en de reden waarom juist de aarde het water kon vasthouden vormt het onderwerp van de inleiding. In het eerste hoofdstuk weidt Barnett vervolgens uit over het ontstaan van regen en de rol die het speelde in de omschakeling van de mens als jager-verzamelaar naar landbouwer aan de rand van de grote rivierdalen. Regen zal in de menselijke geschiedenis een belangrijke rol blijven spelen. Het verhaal van de zondvloed vinden we terug bij tal van volkeren. Veel beschavingen hadden een eigen regengod. De combinatie van religie en het weer is trouwens van alle tijden. In 2011 nog kondigde de gouverneur van de Amerikaanse staat Texas, Rick Perry, een driedaagse periode van gebed af voor regen.
In de negentiende eeuw groeit in Engeland het besef dat het nauwkeurig bijhouden van o.m. regenval zeer interessant kan zijn om bijvoorbeeld het aantal schipbreuken te beperken. Verzekeringsmaatschappijen steigeren. De eerste Engelse weerkundigen worden argwanend bekeken, dit in tegenstelling tot hun collega’s in Amerika. In dat land kunnen ze rekenen op een invloedrijke voortrekker namelijk president Thomas Jefferson. Deze vergist zich evenwel ook in de te verwachten regenhoeveelheden als hij een huis laat bouwen op zijn geliefde berg Shadwell. Het domein kampt dan ook constant met onvoldoende (drink)water. In dit tweede hoofdstuk gaat Barnett verder in op regenkledij en andere artikelen. Heel wat aandacht gaat uit naar de Schot Macintosch en zijn waterdichte jassen en mantels. Opmerkelijk is dat inzake het “defeminiseren” van de paraplu in Engeland niemand minder dan de schrijver Daniël Defoe een grote rol heeft gespeeld. Een paraplu in een mannenhand werd tot dan beschouwd als de ultieme blijk van verwijfdheid. Maar in de gelijknamige roman laat Defoe zijn hoofdrolspeler Robinson Crusoe het volgende zeggen over zijn paraplu: “naast mijn geweer het meest noodzakelijk dat ik bij me had”. Het citeren van schrijvers komt trouwens veelvuldig voor in het boek en toont aan dat de schrijfster ongetwijfeld een cultuurliefhebster is. Een hoofdstuk handelt zelfs volledig over de rol van regen als inspiratiebron in songs van o.m. Jim Morrisey en Kurt Cobain.
Zeer fascinerend is de beschrijving van Barnett over de verovering van het westen van de Verenigde Staten. De eerste kolonisten hadden te maken met vrij gunstige weersomstandigheden. Men dacht dat de ontwikkeling van de landbouw een positief effect had op het weer. ‘Regenval volgt de ploeg’ was het credo maar algauw zou deze illusie in de stofwolken van de Dust Bowl verdwijnen. Wat regen te maken heeft met geuren en parfum kom je in dit boek ook te weten. Regen en de (toenemende) verharding van de bodem in onze steden leiden tot heel wat problemen indien hier niet verstandig mee wordt omgegaan toont Barnett eveneens aan.
Het boek leest zeer vlot en is heel goed geschreven. Er komt zo’n brede waaier aan benaderingen van dit thema aan bod dat iedereen ongetwijfeld wel iets zal vinden dat hem of haar interesseert. Barnett hanteert een bonte en boeiende mengeling van wetenschappelijke informatie, reportages, verhalen en anekdotes. Een voorbeeld van deze laatste categorie gaat over Lloyd Wright, de internationaal geroemde architect. Zijn originele en creatieve constructies waren dikwijls niet waterdicht. Niet dat de Amerikaanse architect er wakker van lag. “Verplaats je bureau wat”, zei hij tegen een klant die klaagde over het feit dat er water binnen sijpelde in zijn werkkamer. Het boek bevat ook tal van weetjes. In Nederland regent het pijpenstelen maar wist je dat het in Denemarken zowaar schoenmakersleerlingen regent, in Griekenland stoelpoten, in Frankrijk touwen en in Tsjechië kruiwagens? Volgens de Portugezen kan het paddenbaarden regenen en in Spanje regent het zelfs echtgenoten. Dit maakt het boek licht verteerbaar en zeer aangenaam om te lezen ook al gaat dergelijke schrijfwijze soms wat ten koste van de structuur.
Het boek is niet geïllustreerd. Achterin zijn nog een zeer uitgebreide lijst van noten en een register opgenomen. Zoals uit het bovenstaande blijkt, worden vooral Amerikaanse en Britse voorbeelden en situaties aangehaald. Een bewerking naar de Nederlandse of Europese context zou toch het gevoel van betrokkenheid versterken.
Barnett eindigt haar boek met de gevolgen van het broeikaseffect. Dit zal leiden tot meer droogte in drogere gebieden en nog meer regen in natte gebieden. Extreme weersomstandigheden zullen toenemen. De schrijfster blijft in ieder geval zeer optimistisch: “De geschiedenis van de regen biedt ons de hoop dat ons politieke systeem in staat is dergelijke particuliere belangen en verdeeldheden te overstijgen en ons te verenigen in onze strijd voor een beter klimaat.”
Kris Muylle
