Drehmanns schreef een fabuleuze roman

Het wezen – Peter Drehmanns – In de Knipscheer – 369 blz.

Dertien een ongeluksgetal? De dertiende roman van Peter Drehmanns mag gerust gezien worden als ‘magnum opus’. Zou deze meesterlijke roman ooit nog overtroffen kunnen worden. In de vorige eeuw hadden we “de grote drie” (Hermans, Mulisch en Reve). Ook nu worden er soms goede werken gepubliceerd, veelal steunend op de Hollandse traditie. Maar internationaal gezien…? Op hoog niveau kunnen we Pfeiffer en Waterdrinker noemen. Daar komt nu een derde naam bij: Peter Drehmanns. We hebben een nieuwe ‘grote drie’!  Vergelijken kun je alleen met een aantal buitenlandse ‘grote’ auteurs zoals Samuel Beckett en wat de monologue intérieur betreft met James Joyce. Ook Lawrence Sterne komt in aanmerking mede doordat Drehmanns nogal eens naar hem verwijst. Daarnaast zal hij vast De mythe van Sisyphus van Albert Camus gelezen hebben.

Twee mannen zijn op zoek naar iets. Dino Drogo, de taxidermist (preparateur van dode dieren) en Koen Grondijs, de hoofdpersoon van de roman. De eerste zoekt zeldzame dieren. Hij is uitgekeken op het opzetten van gewone exemplaren en hoopt nu wat beters te vinden. Grondijs zoekt ook iets: zichzelf! Hij is kunsthistoricus, maar heeft schoon genoeg van zijn werk als docent “die cursusjes geeft aan verveelde libidoloze vrouwen, die met groeiende lusteloosheid cultuur bijbrengt aan een wereld die spuugt op cultuur …  het roer moet om.” En dat is nog maar één zaak waar hij het mee heeft gehad. Drehmanns somt er nog enkele tientallen bij op. Het is genoeg om hem te doen besluiten de Natuur op te zoeken. Hij verhuurt zijn huis aan een Russisch echtpaar en vertrekt.

Zijn bestemming wordt de Archipel, aan het einde van de wereld, in ieder geval ver genoeg weg van alle dingen waar hij de schurft aan heeft. Natuurlijk kunnen we dit gebied nergens op aarde terugvinden, het is ontsproten aan de fantasie van de auteur. Ook hier vindt hij niet alles wat hij zocht. Hoewel hij zich eerst waande “in het decor van een door Richard Attenborough geregisseerde natuurdocumentaire”, ondervindt hij de invloed van het toerisme (zie ook Pfeiffer), hier in de vorm van eco-toeristen, “de Wekelingen”. Grondijs weet bijna zeker dat er speciaal voor hen dieren naar hier zijn gebracht. Ook blijken de stammen van de Archipellianen niet altijd vreedzaam samen te leven.

Grondijs vindt een gids om een tocht door het oerwoud te begeleiden. Ook Drogo is van de partij. Eigenlijk is Grondijs naar iets speciaals op zoek: het Wezen. Het wordt door de pen van Drehmanns één van de meest bizarre en ook fascinerende creaturen in literatuur. Hoewel dit mythische schepsel, half mens, half aap, uitgestorven zou zijn, beweren de Archipellianen dat het er nog steeds is. En omdat Grondijs dat ook met hart en ziel gelooft, wordt het zijn ultieme doel het te vinden.

Deze zoektocht brengt veel gebeurtenissen met zich mee, hilarisch, spannend, absurd en noem zo maar op. Na het oerwoud is een boottocht aan de beurt, waar Grondijs opnieuw Drogo ontmoet. Drehmanns tovert de lezer een caleidoscoop aan gevaarlijke avonturen voor. – Te veel om hier te noemen, het zou het leesplezier bederven. – Daarbij valt o.a. de Epidemie op. Voorzichtig, kom niet te dicht bij besmette mensen in de buurt. Is de auteur misschien helderziend? Dit is geschreven vóór de coronacrisis! Hoe zullen Grondijs en ook Dino deze gevaren overwinnen en wat doet het met zijn ‘weltschmerz’. Als je het niet leest zou je heel veel missen.

Over eigenlijk alle facetten van dit boek moeten we de loftrompet zeer luid laten schallen. We nemen een paar ervan onder de loep. Hoewel de situering van het verhaal vaker is gebruikt, weet Drehmanns er een uitzonderlijke draai aan te geven. Hij verstoort de verwachting dat de Archipel een paradijselijk gebied is. Ook hier blijken mens en natuur in conflict met elkaar te komen. De hoofdpersonen, totaal verschillende karakters worden toch vrienden. Meesterlijk zet de auteur de grommende zwartkijker Grondijs, aan wie complottheorieën zeer wel besteed zijn, tegenover de eeuwig optimistische Drogo. Grondijs is jaloers op de fabelachtige kennis van Drogo over allerlei wetenswaardigheden uit de natuur. Drogo ergert zich aan de oeverloze bespiegelingen, die soms wel complete essays lijken, van Grondijs. Maar ze blijken elkaar nodig te hebben. Hun karakters lijken wel wat op karikaturen, maar de auteur geeft ze daardoor een versterkte authenticiteit mee.

Het zijn niet alleen de protagonisten die de inhoud glans geven. Het is onmiskenbaar dat Drehmanns meer wil dan een absurdistische roman schrijven. Maatschappijkritiek, vooral cultuurkritiek komen aan de orde in de spiegel die de auteur ons voor houdt. In een spiegel kun je uitsluitend observaties aantreffen. Het waarschuwende vingertje is afwezig en juist dat geeft kracht aan de roman. Het oordeel is aan de lezer. Stof om over na te denken is er genoeg. Drehmanns verwijst geregeld naar literatuur, kunst en natuurkundige zaken, waarover hij zich uitstekend heeft gedocumenteerd.

De auteur weet de gevarieerde ‘avonturen’ te verwoorden in even afwisselende stijl, dan weer humoristisch soms zelfs hilarisch, dan weer ingetogen en emotioneel, dan weer uitbundig op het flamboyante af. Stijlfiguren dwarrelen als herfstblaadjes door het boek, of het nu hyperbolen, metaforen of neologismen zijn, zoals “graaigajes, gefacecheckt” en nog veel meer.

Tot slot de namen. Het Wezen, noemt de auteur het object van de zoektocht. Wezen is ook een homoniem van het essentiële, hetgeen wat een ding maakt tot wat het is. Niet voor niets is dit dus ook de titel van de roman! Drogo heeft een voornaam die een verkorting is van dinosaurus evenals, het Wezen uitgestorven, een symbolische naam dus, evenals Koen Grondijs zelf. Koen voor dapper, het bereid zijn risico’s te nemen en Grondijs staat voor onderkoeld water op de bodem van een meer of rivier. Bij verschijning aan de oppervlakte bevriest het direct en doet een heel meer in zeer korte tijd dichtvriezen. Zie ook deze symboliek.

Prijsjury’s: ga snel met dit boek aan de slag. Uitgever: laat het vertalen zodat ook het buitenland kan genieten. Producenten: bestudeer de mogelijkheden voor een film.

Kees de Kievid