Dwalen door de straten van Rome

Via Roma – Willemijn Van Dijk – Ambo Anthos – 288 blz.

Rome is voor een liefhebber van West-Europese cultuur het walhalla. Wie de stad voor de eerste keer bezoekt, wordt geconfronteerd met een tsunami aan impressies en prikkels. Eeuwen van geschiedenis ontrollen zich op enkele kilometers afstand. Achter iedere hoek schuilt een ander tijdperk. Overdaad dreigt. Maar na deze fase van ‘Sturm und Drang’ is de tijd rijp om op een rustige manier de stad te leren kennen op een thematische manier. Een reisgids of boek als Via Roma biedt een originele insteek om de stad te verkennen indachtig het Latijnse motto ‘festina lente’ (haast je langzaam). Aan de hand van vijftig straten brengt Willemijn van Dijk de geschiedenis van Rome.

Een verhaal dat start in de nevelen van het verleden waarbij aan de oevers van de Tiber op een heuvel een aantal zelfvoorzienende boeren woonden en misschien ook enkele herders. Van de Etrusken wordt heel wat overgenomen (Via del Velabro). De staatsvorm evolueert van koninkrijk naar republiek. Heirbanen zoals de Via Appia (‘de koningin van de wegen’) zorgen mede voor de economische en militaire expansie. Infrastructuurwerken voor de voedselvoorziening zijn broodnodig (Via di Monte Testaccio). De periode van het keizerrijk breekt aan (Piazza Augusto Imperatore). Kunst en literatuur bloeien (Via Mecenate). Het christendom zal uiteindelijk staatsgodsdienst worden (Ponte Milvio) nadat de christenen gedurende de eeuwen voordien geregeld werden vervolgd (Piazza dei Protomartiri).

Bij hoofdstuk XXII starten de middeleeuwen met de bespreking van de Passetto di Borgo, de vluchtweg voor de pausen tussen het Vaticaan en de goed verdedigbare Engelenburcht. De pausen en andere hogere geestelijken drukken vooral tijdens de eeuwen van renaissance (Via Giulia) en barok (Piazza Navona) hun stempel op de stad. Rome wordt in 1870 de hoofdstad van het eengemaakte Italië (Piazzale Garibaldi). Mussolini droomt van de grandeur van het oude Rome en legt de Via dei Fori Imperiali aan. Hij stelt een einde aan het wereldlijk gezag van de paus (Via della Conciliazione). De oorlog eist zijn tol met onder meer het onthutsende verhaal van de ‘ontruiming’ van het Joodse getto (Largo 16 ottobre 1943) en de massa-executie van 335 Italianen (Via Rasella). Rome wordt na de oorlog het Hollywood aan de Tiber (Via Vittorio Veneto) en regisseur Fellini gebruikt de Trevi-fontein in 1960 als decor voor een van de beroemdste filmscènes uit de geschiedenis. Rome zal in de jaren zestig en zeventig nog opgeschrikt worden door de terreuracties van de Rode Brigades (Via Michelangelo Caetani).

Ieder hoofdstukje beslaat ongeveer vijf bladzijden. De auteur heeft er over gewaakt geen droge, langdradige opsomming te geven van de geschiedenis. De tekst is aangenaam om lezen en is doorspekt met interessante weetjes en anekdotes. Zo stond bijvoorbeeld in het oude Rome de Zevende Cohorte in voor de veiligheid en brandbestrijding. In de kazerne zijn graffiti teruggevonden. ‘Ik ben moe, geef me mijn vervanger’, schreef een van de mannen op de muren. Ook vind je soms zeer interessante tips. Wie weet bijvoorbeeld dat je onder de Sint-Pieter de oude dodenstad kan bezoeken onder begeleiding van een gids? Achterin het boek zijn nog vijf wandelroutes opgenomen langs een aantal van de besproken straten met vermelding van de bezienswaardigheden. Deze wandelingen zijn telkens aangeduid op een kaartje. In het boek zelf is geen kaart van Rome terug te vinden maar eigenlijk is dit met de huidige digitale kaartendiensten ook echt niet meer nodig. Verder vinden we achterin nog een nawoord, citaten en vertalingen alsook een selectie van geraadpleegde literatuur terug. Echt spijtig dat een index ontbreekt! Het boek is niet geïllustreerd maar er werd duidelijk veel aandacht besteed aan de stijlvolle vormgeving: een harde kaft, een formaat dat goed in de hand ligt, een handig leeslint en een lettertype dat heel aangenaam leest. Bij ieder hoofdstuk is een bladzijde met artistiek lijnenspel opgenomen waar de zwarte stippellijn een schematische voorstelling weergeeft van de ligging of vorm van de desbetreffende straat of plein. De oranje lijnen zijn een weergave van de stad die steeds uitbreidt.

De auteur Willemijn van Dijk studeerde Oudheidkunde aan de VU in Amsterdam en aan de universiteit van Lecce in Zuid-Italië. Als freelancer schreef ze reeds een bij Dominicus verschenen Romegids en een reisboek over de Italiaanse regio Puglia. Via haar eigen blog ‘Orpheus kijkt om’ deelt ze haar passie voor en interesse in alles wat met Romeinse en Italiaanse geschiedenis en cultuur te maken heeft.
Het boek is geen echte reisgids in de strikte zin van het woord. Wie naar Rome afreist, zal met dit boek enerzijds op een laagdrempelige wijze zeer goed ingelicht worden over de belangrijkste fasen uit de geschiedenis van de stad zonder meteen dikke turven te moeten doornemen. Anderzijds zal je zeker bepaalde plaatsen willen bezoeken die in het boek zijn beschreven.

Kris Muylle