Een fascinatie voor Poe

Mallura – Clyde R. Lo A Njoe – In de Knipscheer – 389 blz.

Halverwege de negentiende eeuw verscheen in de VS The Murders in the Rue Morgue (1841). Het wordt algemeen beschouwd als het eerste complete detectiveverhaal met de speurder C. Auguste Dupin. Het verhaal volgt de methode die de auteur al eerder in een essay (Maelzel’s Chess Player – 1836, over de wereldberoemde mechanische schaakspeler De Turk)) had ontwikkeld. Hij noemde het “tales of ratiocination”, waarvan hij behalve het genoemde nog meer publicaties het licht deed zien. Die methode is sterk gebaseerd op twee eigenschappen: analytisch vermogen en concentratie. In hetzelfde essay zijn ook de eerste ontwikkelingen naar het genre van de science fiction terug te vinden.

Wie is die – bijna geniaal te noemen – auteur en wat heeft hij met deze roman te maken? Deze, in eigen land en tijdsperiode, miskende auteur is Edgar Allen Poe (Boston 1809-Baltimore 1849). Zijn overlijden in het Washington College Hospital op 7 oktober 1849 is met raadselen omgeven. Wat is de doodsoorzaak en wat is er gebeurd in de dagen voordat men hem in deplorabele toestand op straat aantrof?

Over deze vraagtekens zijn al stapels teksten geschreven. Vanuit allerlei disciplines is er (wetenschappelijk) onderzoek gedaan, maar definitieve conclusies werden er niet getrokken. Dat geldt ook voor de, naar mijn weten, enige roman (Matthew Pearl: The Poe Shadow – 2006) waarin twee koppels speurders geen uitsluitsel gaven over de mysterieuze dood van Poe. Zou het nu dan eindelijk gaan gebeuren in de nieuwe roman Mallura van Clyde R. Lo A Njoe?

Hij geeft zeker blijk een eminent kenner van het leven en werk van Poe te zijn. Daar moet grondige research hebben plaatsgevonden. Zelfs een zekere mate van fascinatie. Maar dat wil niet zeggen dat hij de realiteit uit het oog verliest. De personen in zijn roman hebben werkelijk geleefd en zijn allen op een of andere manier bij het leven en het werk van Poe betrokken geweest. Zijn twee protagonisten, de speurders Mallura en Dempsey zijn wel uit zijn brein afkomstig.

Manos Mallura, verbastering van zijn eigenlijke Franse naam Malheureux, is een plantage-eigenaar in de Dominicaanse Republiek (samen met Haïti het eiland Hispaniola vormend). Hij heeft tijdens een verblijf in Boston in 1849 kennis gemaakt met Poe, die in hetzelfde hotel ‘United States’ verbleef als hij. Op 24 september 1849, ook de verjaardag van zijn vrouw, zag hij Poe voor het eerst in de kamer tegenover hem. Er ontstond een soort vriendschap en zij spraken veel met elkaar. Na Poe’s dood is hij terug op zijn plantage, maar de dood van zijn vriend laat hem niet los. Hij gaat opnieuw naar Baltimore en laat de plantage achter onder hoede van zijn vrouw Cœur de Courage.

Robert Q. Dempsey (Quincy) is een Amerikaanse journalist. Toevallig (wat is toeval?) woont hij in hetzelfde Pension Charley als Mallura en dus treffen de twee elkaar. Dempsey is beroepsmatig ook op zoek naar de oplossing rond Poe’s dood en hoopt daar financieel garen bij te spinnen. Hij wil nog niet verklappen voor welke krant hij werkt. De pensionhoudster Charley (eigenlijk Charlene) ‘bemiddeld’ tussen de twee en blijft een bescheiden rol spelen. Na enige aarzeling stemt Mallura in met het verzoek van Dempsey om samen te werken.

Het tweetal volgt de weg van reconstructie. Niemand weet wat er gebeurd is tijdens de dagen dat Poe’s verdwijning. Hoe kwam hij in zo’n toestand in de goot terecht. Wat vond plaats na zijn vondst en in het ziekenhuis? Om dat te weten te komen spannen ze zich tot het uiterste in iedereen die, ook al is het maar vluchtig, contact met Poe heeft gehad te bevragen. Ze ontmoeten vogels van divers pluimage zoals Poe’s schoonmoeder Maria Clemm, de “aasgier” Dr. Griswold en Dr. Snodgrass, arts en redacteur. Iedereen heeft een eigen versie van de gebeurtenissen en ze zijn meestal met elkaar in tegenspraak. Ook krantenartikelen en bezoekers aan de lezingen van Poe zijn object van hun onderzoek.  Komt het duo tot een bevredigende oplossing? Lopen ze bij hun onderzoek gevaar? Als Poe immers is vermoord, dan zal de moordenaar, zacht gesproken, niet bij zijn met hun acties. Of moet, zoals Dempsey een keer opmerkte, de dood van Poe voor eeuwig in nevelen gehuld blijven? Is de vage dood van Poe te vergelijken met resultaten van het onderzoek?

Maar er is meer: verborgen lagen onder de oppervlakte van de speurtocht. De auteur brengt ook het thema van slavernij ter sprake. Zowel Mallura als Dempsey zijn tegenstanders. De eerste is met een `mahoniekleurige` vrouw getrouw en laat haar bij afwezigheid de plantage runnen. Haar naam is treffend: Courage = moed en dat is weer afgeleid van Cœur = hart. Als we het hebben over nepnieuws, wat moeten we dan denken bij de vele alternatieve waarheden die de ondervraagden te berde brengen. Wat is dé waarheid? Welke rol speelt Dempsey in dat geval?

Het zou erop kunnen lijken dat Lo A Njoe soms overbodige zaken aanhaalt, gezien zijn werk moeten we daar maar niet op rekenen. Zo noemt hij de “tabula smaragdina” (smaragden tafel), een geschrift uit de oudheid of de vroege middeleeuwen dat gaat over de hechtheid van de macrokosmos, boven en de microkosmos, beneden, onze eigen planeet en hoe we er mee omgaan. Of zoals de tekst vertelt: “zo boven, zo beneden”. Deze tekst verwoordt ook de volgende regels:

En zoals alle dingen zijn ontstaan uit het ene, door bezinning (bemiddeling) op het ene,

zo (zijn) alle dingen geboren uit deze ene stof door middel van aanpassing.

Of en hoe dat op deze roman betrekking heeft is een aardige puzzel voor de lezers die analytisch vermogen hebben en zich kunnen concentreren! Probeer dan ook te beantwoorden waarom Poe en Mallura dezelfde geboortedatum hebben.

Buiten een schitterende vertelling, in taal passend bij de beschreven tijdsperiode, over de speurtocht en het leven van Edgar Allen Poe, moeten we bewondering hebben voor hoe de auteur zijn fascinatie omzet in een roman. Een boek dat je niet alleen moet lezen, maar vooral voelen!

Kees de Kievid