Een literair hoogtepunt
Nora – Colm Tóibín – De Geus – 378 blz.
Nora Webster’s man Maurice, een gewaardeerd onderwijzer, is kortgeleden overleden, als het verhaal begint met de volgende openingszinnen.
“’Je zult wel schoon genoeg van ze hebben. Houdt die aanloop dan nooit eens op?’ Tom O’Connor, haar buurman, stond bij de voordeur en keek haar verwachtingsvol aan.
‘Ja, het is wat,’ zei ze.
‘Gewoon niet opendoen. Ik zou het wel weten.’
Nora sloot het tuinhek.
‘Ze bedoelen het goed. De mensen bedoelen het goed,’ zei ze.
‘Avond aan avond,’ zei hij. ‘Ik begrijp niet hoe je het volhoudt.’”
Deze introductie van de hoofdpersoon is tekenend voor de situatie waarin Nora verkeert. Achtergebleven met twee jonge zoons, Donal en Conor, die beiden nog thuis wonen en twee dochters Fiona en Aine die studeren en af en toe in het weekend thuiskomen, ontfermen de inwoners van een Iers kustplaatsje zich over haar. Het is een sociale controle die in dorpen en kleine steden in Ierland kennelijk gemeengoed was. We spreken over het eind van de jaren zestig, begin jaren zeventig. De buurman geeft al aan dat hij die sociale controle benauwend vindt en dat vindt Nora ook wel, maar ze verzet zich er amper tegen. In haar gedachten, die Colm Tóibín door het hele boek uitgebreid noteert, zie je wel dat ze er grote moeite mee heeft en ze overweegt ook een paar keer om niet open te doen als weer een vage bekende of verre verwant aanbelt om over haar verlies te praten, maar ze doet dat nooit.
Het heeft nadelen die sociale controle, want bijna iedereen weet alles van iedereen, maar er zitten ook voordelen aan. Zo krijgt ze zonder er veel moeite voor te hoeven doen een baantje aangeboden bij de firma Gibney waar ze voor haar trouwen ook al werkte. Met Francie Kavanagh, die er destijds ook al in dienst was, en nu een leidinggevende functie heeft, botst het regelmatig.
Hier komt de ware aard van Nora het best naar voren, want ze heeft geen makkelijk karakter. Met de strijd tussen die twee hebben we dan ook een van de spannendste lijnen van de roman te pakken.
Het leven van Nora Webster verloopt zonder echte hoogte- of dieptepunten. De belangrijkste gebeurtenis, de dood van haar man Maurice valt buiten het boek, maar komt natuurlijk veel ter sprake en heeft zijn weerslag op alles wat Nora en haar kinderen doen.
Geen hoogtepunten in haar leven, maar je zou kunnen zeggen dat het boek zelf een hoogtepunt is. In de drie jaar die het boek beslaat, zie je Nora langzaam veranderen. Aanvankelijk is ze nog een speelbal van de sociale controle, maar geleidelijk ontworstelt ze zich daar aan. Ze ontdekt de klassieke muziek, neemt zanglessen en neemt steeds vaker het heft van haar leven in eigen handen. Wat deze roman zo sterk maakt is dat Colm Tóibín de lezer steeds laat meekijken in het hoofd van Nora. Het verhaal heeft daardoor een grote psychologische diepgang. Je ziet hoe ze haar afwegingen maakt en tot haar besluiten komt. Iedereen zal raakpunten herkennen.
Nora is gewone vrouw met een doodgewoon leven, zoals de meesten van ons leiden en Tóibín schrijft dat op in een stijl die je sober zou kunnen noemen, maar wel zo meeslepend dat je je geen moment verveelt. Nora is een meesterwerk en samen met Mieke van der Weij die wordt geciteerd op de achterflap, wil ik ook zeggen: ‘Ik heb een schrijver ontdekt en ik wil alles van hem lezen.’
