Eén steen kan de loop van de rivier niet veranderen
Schemering – Philippe Claudel – Vertaling: Manik Sarkar – Bezige Bij – 414 blz.
In een vredig stadje aan de rand van een fictief keizerrijk wonen christenen en moslims vreedzaam samen. Er is een Politieman (Claudel schrijft alle functies met een hoofdletter) Nourio en zijn Plaatsvervanger Baraj. Nourio is een ambitieus man, die zich voelt weggestopt in het onooglijke stadje. Hij acht zich tot grote dingen in staat, maar die komen er in het stadje niet uit, want er gebeurt niets noemenswaardig, totdat de lokale Pastoor wordt vermoord. Een steen heeft zijn achterhoofd getroffen en zijn schedel verbrijzeld. Het hele verhaal speelt zich af in een barre winter met veel sneeuw en strenge vorst.
“De dode heette Pernieg. Jan Igor Seïd Pernieg. Zesenzestig jaar geleden geboren. Zijn geboortehuis en sterfplek lagen krap veertig passen van elkaar. Op het moment dat het verhaal begint, lag zijn lijk zijn warmte te verliezen en begon langzaam maar zeker te verstijven. Zijn lippen werden geel en zijn ogen troebel; de huid van zijn handen kreeg het aanzien van ruw karton.”
Bij het lijk staan twee kinderen, Lémia en Douri Pakmur, zus en broertje. Lémia is een jaar of veertien en Douri een peuter. Ze zijn de kinderen van de Klompenmaker, een weduwnaar en een dronkenlap die al tijden geen blok hout heeft aangeraakt. Nourio ondervraagt het meisje, dat net melk heeft gehaald bij de zwakbegaafde zoon van de familie Bazki, Fédour. Maar Lémia heeft niets gezien. Nourio voelt wel aan dat als de dader uit een van de veertien moslimfamilies zou komen, er grote onrust in het stadje zal ontstaan. Eerst is er nog rust, maar als de Bisschop met zijn gevolg naar het stadje komt om Pernieg te begraven, beginnen de eerste onheilspellende gebeurtenissen zich af te spelen. Onder leiding van de Vicaris van de Bisschop vindt er een processie plaats die niet toevallig bij alle veertien huizen van de moslimfamilies stopt, waar de Vicaris een gebed uitspreekt.
“’Kom tot inkeer!’, waarna de menigte, die drie keer herhaalde, waarna het weer de beurt was aan de Vicaris, en dan weer de menigte, enzovoort, eindeloos, tot je er misselijk van werd, tot je verdoofd raakte, tot je van je stokje ging, tot je ieder besef verloor van tijd, weer en ruimte, van dag en nacht.”
Hoewel de Politieman geen aanwijzingen vindt dat de moslimgemeente iets met de dood van de Pastoor van doen heeft, groeit toch de angst onder moslims. De Imam gelooft nog in een goede afloop, maar niet iedereen heeft daar nog hoop op. Als eerste vlucht de dokter met zijn gezin. Tijdens bijeenkomsten in de moskee ontstaat gemor en de Imam wordt in zijn gezicht uitgelachen. Intussen gaan hoger geplaatsten, zoals de Burgemeester en de baas van de Politieman, Sroh, zich met de zaak bemoeien. Ze willen dat de moordzaak maar één kant op mag gaan, de dader moet een moslim zijn. De hele zaak komt in een stroomversnelling als twee moslimbroers de zwakbegaafde Fédour toetakelen, omdat die zijn geslacht heeft laten zien aan hun zusje. Er is geen direct bewijs dat zij de daders waren, maar ze zijn wel ineens de stad uit om voor een familielid te gaan werken.
Nourio, die verslaafd is aan seks, heeft zijn vrouw voor de vijfde keer bezwangerd. Als de kleine geboren wordt, is er geschreeuw en gejank van de baby, maar ook van de andere kinderen. Nourio kan daar helemaal niet tegen. Hij heeft zijn oog al laten vallen op Lémia, die hij thuis bezoekt om haar te verhoren. Ze heeft een mooi, ontluikend meisjeslijf, waar Nourio steeds vaker opgewonden van raakt. Te pas en te onpas laat hij haar naar de Politiepost komen om haar nogmaals te ondervragen.
Nourio is blij verrast als hij door de Markgraaf wordt uitgenodigd voor de jacht. Hij schaft een veel te dure, potsierlijke jachtuitrusting aan en begeeft zich te paard naar het slot van de Markgraaf. Daar blijken alle notabelen van het dorp ook al te zijn. Ze gaan met zijn allen jagen en de Beer moet de grote buit worden. Die wordt uiteindelijk geschoten door de Burgemeester. Daarna is er nog een copieuze maaltijd met veel drank. Als de Politieman in de nacht terug wil keren naar het stadje, probeert de Markgraaf zijn terugkeer zo lang mogelijk te rekken. Als Nourio uiteindelijk aankomt, snapt hij niet wat er gebeurd is. Het is doodstil op straat en Baraj is niet op de politiepost.
Schemering zit fenomenaal in elkaar. De personages zijn eigenlijk karikaturen, zowel hun innerlijk als hun uiterlijk zijn grotesk, maar dat stoort niet. Het geeft het verhaal een extra lading. Zoals Baraj, die uiterlijk een lompe sukkel is, maar die een rijk innerlijk leven heeft. Door het hele verhaal heen krijgt hij ingevingen voor gedichten, die echter heel vluchtig zijn en die hij ook niet opschrijft. Als je mee kunt gaan in de fantasie van Claudel, is het genieten van zijn beschrijvingen en metaforen. Het thema van het boek is, is dat een simpele eenling machteloos is als het gaat om het veranderen van de loop van de geschiedenis. Ook al kent hij de waarheid.
Boek bestellen!
