Fascinerend tijdsbeeld van eerste helft vorige eeuw
Cissy van Marxveldt – biografie – Monica Soeting – Atlas-Contact – 472 blz.
Ik begin deze recensie met een bekentenis: ik heb nooit een boek van Van Marxveldt gelezen en zal dat ook niet meer gauw doen. Wel heb ik vroeger iets van de televisieserie Joop ter Heul voorbij zien komen, en die kon me niet boeien. Waarom ik dan toch zo benieuwd was naar de biografie van Cissy van Marxveldt, de schrijfster van in die tijd zeer populaire meisjes- en vrouwenboeken? Omdat ik zelf schrijfster ben, geïnteresseerd ben in de tijdsperiode waarin van Marxveldt leefde, en ik enorm benieuwd was naar de handel en wandel van een schrijfster in die periode.
Ik werd op mijn wenken bediend. Niet alleen kreeg ik via dit boek een fantastisch portret van de schijfster, maar werd ik ook getrakteerd op een levendig en gedetailleerd tijdsbeeld van de eerste helft van de vorige eeuw. Al op de eerste pagina wist auteur Monica Soeting mij te boeien. Niet dat ze meteen begint met het levensverhaal van Van Marxveldt, want daar is weinig over bekend. Soeting vertelt eerst vrij uitgebreid over Oranjewoud, het dorp waarin Van Marxveldt opgroeide, en over de sociale omstandigheden in die tijd. Wat mij betreft is dit een belangrijk en onontkoombaar begin van het boek, want er kan dan wel weinig bekend zijn over de jeugd van Setske – zoals Cissy’s echte naam luidt – maar juist een schets van de tijd waarin ze opgroeide, is belangrijk om een goed beeld van haar te krijgen, en van haar keuzes in haar latere leven.
Setske komt duidelijker in beeld als ze op de hbs zit, een periode waarvan dagboeken bewaard zijn gebleven en waar Soeting rijkelijk uit heeft kunnen putten. Ook heeft ze kunnen putten uit brieven die bewaard zijn gebleven, onder andere uit de periode dat Setske in Engeland woonde; eerst als kindermeisje, later als leerlinge van een meisjeskostschool.
De biografie geeft een mooi beeld over hoe ze zich ontwikkelde van meisje tot jonge vrouw, van schijfster tot echtgenote, van vrijgevochten meid tot moeder. Soeting schrijft uitgebreid over hoe Van Marxveldt zich langzaamaan opwerkte op de sociale ladder. Ze kon zich dat gedurende een flink aantal jaren ook permitteren: haar boeken verkochten als een tierelier en jarenlang verdiende ze meer dan haar man Leo, die een leidinggevende functie had bij de Amsterdamse Bijenkorf. Dankzij haar inkomsten konden ze in mooie, grote huizen wonen.
Het viel mij op dat Van Marxveldt ontelbare keren is verhuisd. Eerst op kamers, bij hospita’s, na haar huwelijk steeds luxer, in diverse plaatsen. In interviews deed ze het voorkomen of schrijven slechts een hobby was, maar dat was het natuurlijk niet. Schrijven was haar leven, én een belangrijke inkomstenbron voor het gezin. Toen ze op vrij jonge leeftijd een hersenbloeding kreeg, waardoor ze aan een arm verlamd raakte, heeft ze dat lang voor de buitenwereld verborgen proberen te houden. Het schrijven ging haar toen een stuk lastiger af.
In de biografie nemen de oorlogsjaren een belangrijke plek in. Niet voor niets, want ook voor Van Marxveldt en haar gezin was dit een zware tijd. Haar man Leo – van Joodse afkomst – is uiteindelijk in de oorlog vermoord. Van Marxveldt hoorde dat pas een paar maanden later.
Soeting besteed niet alleen ruim aandacht aan het leven van Van Marxveldt, maar ook aan haar boeken. Van veel boeken geeft ze uitgebreide samenvattingen, en legt ze parallellen tussen de verhalen die Van Marxveldt verzon, en haar persoonlijke leven. Cissy stopte namelijk nogal wat van haar eigen ervaringen in haar boeken.
De kritieken waren niet altijd mals, vooral mannen konden haar boeken nogal eens scherp recenseren. Meisjes en vrouwen echter smulden ervan, en die populariteit duurde tot jaren na haar dood voort. Deze biografie geeft ook prachtig weer hoe er vroeger over meisjesboeken werd gedacht, en welke regels er aan dit genre waren gebonden. Niet dat Van Marxveldt zich daar altijd aan hield, maar ze zorgde er wel voor dat de lezeres zich goed kon identificeren met de hoofdpersonen.
Soeting heeft ook fragmenten ingevoegd uit artikelen uit die tijd, en ze heeft de ouderwetse spelling hierin gehandhaafd. Dat is een goede keuze geweest, maar wat mij betreft had ze zich iets minder strikt hoeven houden aan de officiële regels hiervoor. De vele woordjes tussen [], en toevoegingen als [sic] vond ik wat vermoeiend lezen. Van mij had dat allemaal wel wat minder officieel gemogen, wat de leesbaarheid van die fragmenten bevorderd zou hebben.
Verder zit er een dikke bijlage aan voetnoten aan vast, die ik niet allemaal meteen heb gelezen, maar voor de geïnteresseerde lezer zeker handig om een ander te kunnen opzoeken.
Ook als je geen Joop ter Heul fan was of bent, en zelfs als je nog nooit de naam Cissy van Marxveldt zou hebben gehoord, is dit een fascinerende en plezierig geschreven biografie, die veel inzicht geeft in de eerste helft van de twintigste eeuw. De uitweidingen over de vele boeken van Van Marxveldt hoef je dan niet eens per se allemaal te lezen. Ook als je die deels overslaat, kun je een hoop van deze biografie opsteken.
