Genesis en onze oorsprong

De geheime oorsprong – Tom Vanderlaken – Zomer & Keuning – 376 blz.

Op de achterzijde van de omslag noemt de uitgever dit boek de “eerste true quest van Nederlandse bodem”. De voorzijde moet het doen met de vermelding “historische fictie”. Hebben we inderdaad te maken met een nieuw (sub)genre van een debuterende auteur op het terrein van de fictie? Eerst eens kijken naar analogie met ‘true crime’: een genre waarin een misdaad wordt beschreven die echt gebeurd is en ‘bevolkt’ wordt door reële personages. Maar we komen hierin niet alléén de werkelijkheid tegen maar soms ook speculatieve en zelfs fictionele elementen. Bij ‘historische fictie’ gaat het om een verhaal dat een historische achtergrond heeft en zijn oorsprong vindt in reële feiten. Daaraan worden dan fictionele elementen toegevoegd om het een roman te maken. Veel verschil met wat we normaliter een ‘historische roman’ noemen is er niet. Meestal is het verhaal ook hier gebaseerd op historische gebeurtenissen en/of personen. Het verhaal volgend zullen we moeten beoordelen of dit werk tot een bepaald genre behoort en zo ja, welk, misschien toch ‘true quest’?

Nicolas Dampierre is de eerste protagonist. Hij is schatrijk, bezit een riante villa in het Zuid-Franse Roquebrune en is erop gebrand beroemd te worden. Naast zijn functie: het geven van colleges is zijn nieuwe vakgebeid ‘pictostory’, is hij de uitvinder van het schaakbord voor drie personen, met een driehoekig gat in het midden. Nicolas heeft (bij toeval) ontdekt dat in oude geschriften het begin van het Bijbelboek Genesis ontbreekt. Hij wil er een artikel over schrijven: “De verdwenen versie van Genesis”. Op een Londense veiling koopt hij een zeer oude Sion Bijbel. Binnen een week krijgt hij een telefoontje de bijbel niet door te verkopen, de onbekende beller biedt hem het tienvoudige van de aankoopprijs.

Gina Chimanti is de tweede protagonist. Ze is journaliste in Rome en heeft zojuist groen licht gekregen een artikel te schrijven over een heikel onderwerp ‘illegale handel in oudheden’. Als begaafd pianist die veel improviseert, is ze ook groot bewonderaar van Vivaldi’s De vier seizoenen. Gina’s vader is professor en verdiept zich graag in oude teksten. Hij heeft zijn dochter aangeraden contact op te nemen met Nicolas Dampierre die haar, als het ook over Genesis gaat, met het artikel kan helpen. Professor Chimanti blijkt ook degene te zijn die de Sion Bijbel heeft verkocht. Hij is vergeten zijn aantekeningen eruit te halen en verzoekt Sotheby’s die naar hem toe te sturen. Dat luidt zijn einde in!

Dit tweetal, de atheïst Nicolas en de katholiek opgevoede en gelovige Gina gaan nu samen op onderzoek uit (queeste) naar de verdwenen hoofdstukken uit Genesis en daarmee ook naar de oorsprong van de mens en de locatie van het paradijs. Zij gebruiken de lastig te begrijpen aantekeningen van Gina’s vermoorde vader. Helaas is er een instantie die daar niets van moet hebben. Binnen de Orde van Malta is er een geheim, ultra-orthodox genootschap, de Ribbroeders, die alle beginteksten van Genesis voor de wereld verborgen wil houden. De leider, de Hoogste Broeder zorgt ervoor dat een slapende agent, Lucas, geactiveerd wordt. Hij geeft hem het bevel een einde te maken aan het leven van Nicolas en Gina. Hun standpunt dat Eva is geschapen uit een rib van Adam – vandaar hun naam – moet koste wat kost in stand gehouden worden.

Hun zoektocht leidt het duo door heel Europa, het Midden Oosten en Afrika. Ze bezoeken musea, zoals het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden en het Louvre in Parijs. Nicolas ‘doceert’ Gina over wat ze allemaal zien: de Taffeh Tempel, het Dendera plafond en nog veel meer. Deze explicaties beslaan een ruim deel van het boek en zijn zuiver non-fictioneel. Bouwstijlen, codices en beeldtaal, veelal in verband met religie, worden voor de lezer inzichtelijk gemaakt. Gina leert zelfs hoe ze hiërogliefen moet ontcijferen. Als de reis vordert worden ook historische sites bezocht. Hoe verder ze komen, hoe meer resultaat hun zoektocht oplevert. Niet alles gaat van een leien dakje. Onderweg zijn ze doelwit van aanslagen door de ribbroeder Lucas, in Italië, Damascus, Dubai en aan het Tanameer. Ze hebben veel te danken aan de hulp en aanwijzingen van een “spionagefreak”, een oud agent van de CIA, die uit het boekje klapt over de methoden van deze geheime dienst.

Het boek eindigt met een soort mystificatie. Doordat er niet genoeg hard bewijs voor hun stellingen is – dat bewijs (fictionele oude scherven met tekst) is van hen gestolen door de Ribbroeders – loopt een presentatie in het honderd. Wat over blijft is dit boek. Hoe dat precies zit, moet de lezer zelf maar ontdekken.

De beginvraag beantwoordend, blijkt ‘historische fictie’ het meest voor de hand liggend. Daarbij moet wel worden aangetekend dat het non-fictionele deel van het boek zeer uitgebreid is, meer dan alleen achtergrond. De auteur heeft er onder zijn eigen naam, Tom Buijtendorp, zelfs een heel boek aan gewijd: Het ware paradijs. Op het spoor van een vergeten ontdekking (2019) gevolgd door een artikel in het Archeologie Magazine: De geheime oorsprong van de mens (2021). Het toevoegen van het fictieve genootschap van de Ribbroeders, geeft thrillerelementen aan het verhaal. De queeste zelf is overwegend non-fictioneel, maar de personen zijn weer fictief (of staat Buijtendorp model voor Nicolas?), dus analogie met ‘true crime’ gaat daarin mank.

Voor de echte thrillerfans zijn de historische feiten misschien wat oververtegenwoordigd. Toch is het raadzaam voor lezers zich te realiseren dat ze noodzakelijk zijn voor de plot van het verhaal, dus even doorbijten, u zult er geen spijt van hebben. Ook de schrijfstijl van de auteur is prettig, de dialogen vloeiend, wat specifiek belangrijk is voor de historische fragmenten. Vanderlaken gebruikt meermalen mooie metaforen, maar schiet soms iets door: “Winston sloeg de spijker op zijn kop, alsof de ijzeren punt zijn hart raakte”.

Warm aanbevolen voor liefhebbers van Dan Brown en Umberto Eco, waarvan invloeden te bemerken zijn. En wat te denken van de zoektochten van ‘Indiana’ Jones? Laat ons niet te lang op een vervolg wachten, Tom!

Kees de Kievid