Wat zullen de mensen zeggen? – Tahrim Ramdjan 

Identiteit als een waaier van rollen

In dit boek houdt Tahrim Ramdjan een warm pleidooi voor een zo breed mogelijke blik op het woord identiteit. Behelst onze identiteit namelijk niet veel meer dan onder andere onze achtergrond, huidskleur, seksuele voorkeur, opvoeding, geloofsovertuiging en ons opleidingsniveau? Identiteit bestaat uit veel verschillende componenten, en de problemen die we als mensen met elkaar hebben (of maken), komen vrijwel altijd voort uit het beperkte hokjesdenken waarin mensen maar al te makkelijk gedefinieerd of veroordeeld worden.

Worstelingen

In zijn debuut deelt Ramdjan zijn eigen worstelingen met dit gegeven, waardoor hij lange tijd het gevoel had nergens bij te horen. Hij heeft een Indiaas uiterlijk terwijl hij een veel grotere band met Suriname voelt, maar geboren en getogen is in Amsterdam. Met zijn Gooische r zou je niet verwachten dat hij opgroeide in de Bijlmer, en naar middelbare school ging in Oud-Zuid. Daarbij is hij openlijk homoseksueel, maar weigert afstand te doen van zijn islamitische achtergrond. Hoe vielen voor Ramdjan al die verschillende componenten met elkaar te rijmen?

In heldere, oprechte taal, gelardeerd met veel interessante bespiegelingen en overdenkingen, beschrijft hij in tien essays zijn levensloop tot nu toe, en hoe zijn leven er intussen voorstaat. In elk essay staat een specifiek element van zijn identiteit centraal, met in elk essay ook de nodige overlappingen. Als het over zijn homoseksualiteit gaat, heeft hij het ook over de islam en over mannelijkheid, gaat het over zijn huidskleur, komt onvermijdelijk ook het onderwerp sociale klasse aan bod. En als hij schrijft over zijn nationaliteit, gaat het ook over zijn afkomst en zijn migratiegeschiedenis – waaronder zijn eigen, zoals hij het noemt, ‘binnenstedelijke migratie’, die veel impact op hem heeft gehad.

Ontwapenend

Dit levert een ijzersterk en deels ook ontwapenend boek op, waarin veel facetten van het menselijk bestaan aan de orde komen. Ramdjan beschrijft uitvoerig hoe hij zijn jeugd heeft ervaren, wat de struikelblokken waren, hoe graag hij ‘normaal’ wilde zijn, net zoals alle kinderen, omdat hij voortdurend het gevoel had in alles buiten de boot te vallen. Hij schrijft uitgebreid over de Bijlmer, hoe zijn eigen ontwikkeling in dat stadsdeel is verlopen en hoe groot de overgang was toen hij in Amsterdam Zuid naar school ging. Hij schrijft openhartig over hoe hij religie ervaart, en dat religie heel veel kwaad en ellende kan veroorzaken, maar ook net zo goed verbindend kan werken.

Verbinding is het woord dat sowieso veel in me opkwam tijdens het lezen van dit boek, want dat is waar Ramdjan in zijn leven voortdurend naar op zoek is. Hij wil het liefst met mensen in gesprek, ook met hen die tegenovergestelde opvattingen hebben als hijzelf. Dat is ook de grote kracht van dit boek en van Ramdjans manier van schrijven; het wordt nergens zuur of beschuldigend, en wat Ramdjan ook aan negatieve ervaringen heeft gehad, er is voortdurend een openheid naar willen uitreiken naar de ander. Ik kwam in dit boek ook regelmatig termen tegen die ik niet kende, zoals ‘coming in’, een fase die volgens Ramdjan eigenlijk vooraf zou moeten gaan aan een coming out, zeker als je bent opgegroeid in een omgeving waar homoseksualiteit nog een enorm taboe is. Hij schrijft: ‘Ik wil een lans breken voor de ‘coming in’, het seksuele zelfonderzoek dat ik al eerder beschreef, zowel fysiek als mentaal. Ontdekken waar je onzekerheden liggen, onder de loep nemen welke flagrante beledigingen en subtiele vermijdingen je vreest of reeds heb meegemaakt, erkennen dat je verlangens hebt die afwijken van de norm én bedenken wat je daarmee wilt.’

Lees dit boek!

Dit is nog maar één voorbeeld van wat Ramdjan allemaal te vertellen heeft. Er valt zoveel op te steken van dit boek dat ik iedereen met klem zou willen aanraden het te lezen. En met iedereen, bedoel ik ook echt iedereen, van wat voor letterlijke of politieke kleur dan ook, van elke nationaliteit, elke gender en seksuele identiteit, van zgn. ‘hoger’ tot ‘lager’ opgeleiden, en voor iedereen die nu denkt: hé, en ik dan? Want daarin zit nu juist de crux: als we ook maar een beetje meer open zouden leren staan voor alles wat ‘anders’ is (of lijkt) dan waar onze oren naar staan, en minder zouden oordelen, zou de wereld er toch een stuk beter voor komen te staan.

In zijn inleiding schrijft Ramdjan: ‘In dit boek gun ik mezelf een canvas om mijn identiteit op de schilderen.’ Ik vul dit graag aan met: om alle identiteiten die er bestaan te zien als kleurenpalet waarmee we de wereld juist een interessante plek maken, en veel meer begrip voor elkaar én onszelf te leren ontwikkelen, zijn dit soort boeken van levensbelang, en dat van Ramdjan in het bijzonder.

Tiny Fisscher