Indrukwekkende psychologische roman
O pioniers – Willa Cather – Vertaling: Johannes Jonkers – Karmijn – 216 blz.
In eerste instantie denk je bij de titel O pioniers misschien aan een Amerikaanse streekroman, maar dan kom je bedrogen uit. De titel is ontleend aan het gedicht “Pioneers! O Pioneers!” van de beroemde Amerikaanse dichter Walt Whitman dat net als dit boek, het doorzettingsvermogen, de deugden en de innerlijke kracht van de pioniers als onderwerp heeft. Het boek van Cather kwam uit in 1913 en wordt gezien als onderdeel van een drieluik samen met One of us (1922) dat de Pullitzerprijs won en Lost Lady (1923) dat de ondergang van de pioniersgeest beschrijft. O pioniers was niet eerder in het Nederlands vertaald. Het boek maakt een heel frisse indruk en als je niet beter wist, zou het ook kortgeleden geschreven kunnen zijn.
Inhoud: Vlak voordat de vader van de jonge Alexandra Bergson sterft, roept hij haar en haar twee broers, Lou en Oscar, aan zijn bed en beslist dat zij het boerenbedrijf zal gaan leiden als hij is overleden. Er is nog een jongere broer, Emil, die nog maar vijf jaar oud is. Het boek begint met een winterse scène, waarin de belangrijkste personages, Alexandra, Emil, Carl Linstrum en Marie Tovesky worden geïntroduceerd. Alexandra, Emil en Carl zijn van Noorse afkomst en Maries vader komt uit Bohemen. De streek waar het verhaal zich afspeelt staat bekend als The Divide of The great Divide, een bergkam die Midden en Noord-Amerika als het ware scheidt. In de streek wonen veel pioniers, ook nog van Franse en Engelse afkomst. Het is een harmonieuze gemeenschap, ondanks de verschillen tussen de bevolkingsgroepen.
Alexandra’s vader John Bergson is samen met zijn vrouw naar Amerika gekomen om daar een stuk grond te ontginnen om daar landbouw op te bedrijven. Bergsons vader was een scheepsbouwer die het familiekapitaal erdoor heeft gejaagd. Er zijn er velen zoals Bergson. Weinigen hebben een agrarische achtergrond en dus is het ploeteren om een boerenbedrijf op poten te zetten op een onontgonnen stuk land. Oogsten mislukken door droogte en het vee sterft aan allerlei ziekten. Die tegenslagen moet je allemaal kunnen verwerken en dat kan alleen als je de ware pioniersgeest hebt.
Na de dood van haar vader stort Alexandra zich op het beheer van het bedrijf en ze bouwt het in de loop van de tijd uit tot een bloeiende onderneming. Daarbij krijgt ze geen of weinig steun van haar broers die conservatief zijn en nieuwe dingen weghouden, omdat ze er niet in geloven. Alexandra trekt zich daar weinig van aan en bepaalt haar eigen koers. Doordat ze helemaal opgaat in het bedrijf is er geen ruimte voor een man in haar leven. Die man, dat is al snel duidelijk, had Carl Linstrum kunnen zijn. Carl is verliefd op Alexandra, maar die ziet dat niet en Carl is te timide om haar dat duidelijk te maken. Gedesillusioneerd vertrekt hij naar St. Louis om het beroep van graveur te leren. De tijd verstrijkt en zestien jaar later is Emil volwassen en gaat studeren. In de vakanties komt hij naar de boerderij en helpt zijn zuster. Lou en Oscar zijn intussen getrouwd en hebben kinderen.
Alexandra’s karakter als slimme, zelfstandige, ongebonden vrouw wordt door Cather goed en nauwkeurig beschreven. Ze laat zich niet van haar stuk brengen, maar heeft wel een blinde vlek wat betreft haar gevoelsleven. Niet dat ze niet sociaal is, want ze heeft de zonderling Ivar, die altijd op blote voeten loopt, in huis genomen. Haar broers vinden dat weer niks, want ze zien in de oude Ivar een gevaar en achten hem in staat om op een dag hun zuster te vermoorden. Die lacht dat weg. Ze vertrouwt de oude man, die veel van dieren weet, volkomen.
Marie Tovesky, die we al in het eerste hoofdstuk tegenkwamen, en die twee jaar ouder is dan Emil, is intussen getrouwd met Frank Shabata. Frank is een knappe nietsnut zonder geld die zijn zinnen had gezet op Marie en haar ook kreeg. Haar vader kocht een boerderij en land voor Frank en zijn dochter en zowaar kwijt Shabata zich goed van zijn taak en werkt hard. Helaas blijkt hij geen aardig karakter te hebben. Hij is jaloers en wrokkig en wantrouwt alle mannen die op de boerderij komen werken. Als Emil bij zijn zuster logeert, zoekt hij de vrolijke en stralende Marie altijd op en doet allerlei klusjes voor haar. Uiteraard door Frank met argusogen gadegeslagen.
Op een dag staat Carl Linstrum weer op de stoep. Nu is het Alexandra duidelijk dat hij haar grote liefde is, maar ze is intussen veertig en haar broers zien in Carl een bedreiging, omdat ze denken dat hij in het bezit wil komen van het bloeiende boerenbedrijf. Zij praten op hem in en hij vertrekt uiteindelijk naar Alaska om daar goud te gaan zoeken. Alexandra blijft alleen achter.
Hoe Alexandra is verweven met het land, blijkt uit de volgende passage: “Ze had nooit eerder geweten hoeveel het land voor haar betekende. Het getsjirp van de insecten in het lange gras was als de fraaiste muziek geweest. Ze had het gevoel gehad alsof haar hart zich daar ergens verstopte, bij het prairiehoen en de plevier en alle kleine wilde wezentjes die kirden en zoemden in de zon. Onder de lange ruige richels voelde ze hoe de toekomst zich roerde.”
Cather heeft met O pioniers een schitterende roman geschreven met personages die tot de verbeelding spreken.
Wilma Seijbel, van uitgeverij Karmijn heeft een neus voor boeken die hier onbekend zijn gebleven en die meer dan de moeite waard zijn om aan de vergetelheid ontrukt te worden. O pioniers is daar weer een prachtig voorbeeld van. Lees het boek en sluit de personages Alexandra, Carl, Emil en Marie in je hart!
