Italië in de Eerste Wereldoorlog

Niet alle smeerlappen komen uit Wenen – Andrea Molesini – Vertaald door Marieke van Laake – Wereld bibliotheek – 286 blz.

In november 1917 wordt het landhuis van de adellijke familie Spada gevorderd door Duitse en Oostenrijkse officieren. De familie probeert zo goed mogelijk met deze netelige situatie om te gaan door met de officieren in het gesprek te blijven. Baron von Feilitzsch, de commandant uit Wenen, is van adel en hij en de Spada’s kennen dezelfde beschaafde Europese omgangsvormen.
Een belangrijke rol speelt Renato. Hij is half oktober als bewaker van de villa gekomen, met referenties van een Toscaanse markies, een oude vriend van grootmoeder Spada.
Deze Renato blijkt een spion te zijn die het verzet in de regio coördineert. Hij betrekt de nog jonge, zeventienjarige wees Paolo bij zijn geheime operaties. Langzaam wordt Paolo het verzet ingezogen.

Molesini beschrijft de oorlogssituatie met verve. Zoals deze scène met oorlogslachtoffers in de kerk.
“De kerkvloer was bedekt met strozakken vol bloedkorsten, waarop de meest zwaargewonden naast elkaar werden neergelegd. Op het hoofdaltaar opereerde een kolonel uit Krakau, blond en mager, met stevige spieren en ferme blik. De vier altaren in de zijbeuken werden gebruikt door een Italiaanse arts, een man die op de Montenello was gevangengenomen, en drie anderen, alle drie Kroatiërs volgens tante, die er niet een zeker van was dat ze echt arts waren. De altaartafels werden schoongewassen met emmers water. Loretta, Teresa, andere vrijwilligers en ikzelf droegen onafgebroken nieuwe emmers aan.”

In het begin van het boek is er sprake van plunderingen en beschietingen. Er zijn verkrachtingen door soldaten van een aantal meisjes uit het dorp. De kerk is onteerd en hun meerdere, kapitein Korpium veroordeelt de soldaten niet ter dood, maar stuurt ze naar een plek aan het front waar ze hoogstwaarschijnlijk zullen sneuvelen.
Ondanks dat wordt er gemord, want liever had de bevolking gezien dat de soldaten waren opgehangen. De verkrachte meisjes worden ondergebracht in een klooster en pastoor Don Lorenzo, de man met de stinkende adem, die Paolo vastgebonden aan de wenteltrap van de klokkentoren vond, herstelt zijn gezag, dat iedereen overigens met een korreltje zout neemt.

Molesini doet iets wat in de Nederlandse literatuur eigenlijk niemand meer doet, hij geeft de vrouwelijke bedienden een accent. Hun taaltje uit het Italiaans vertalen zal voor Marieke van Laake geen makkelijke opgave zijn geweest.
De schrijver haalt alles uit de kast om er een spannend en boeiend oorlogsverhaal van de maken. Er komen nogal wat personages in voor en het lukt Molesini om ze allemaal tot leven te wekken. Hoofdlijn is die van Paolo, die in grote problemen komt als hij en een aantal familieleden worden opgepakt door de Duitsers. Hoe zal de toch al gehavende familie uit de oorlog komen?

Niet alle smeerlappen komen uit Wenen is een oorlogsroman, een familieroman en een verzetsroman ineen. Het is een meeslepende vertelling over een periode in Italië waar nog weinig over geschreven is.

Pieter Feller