Leidens ontzet, Magdalena Moons en de liefde

Magdalena – Matthias Rozemond – Luitingh-Sijthoff – 329 blz.

Rozemond mag zo langzamerhand een specialist genoemd worden in het genre van de historische roman. Nam hij eerder al o.a. Rembrandt, Vermeer, Bosch en Amalia van Solms op de korrel, ditmaal een iets minder bekende (buiten Leiden) persoon: Magdalena Moons die een belangrijke rol gespeeld zou hebben in de strijd om Leiden in 1574. Nog een verschil met voorgaande romans: niet een groot deel van het leven van de protagonist staat in de schijnwerper, doch slechts een kleine, maar uiterst belangrijke periode. Dit verschil is merkbaar in het boek, waarover later meer.

Magdalena is in alles de hoofdpersoon. Zij vertelt het verhaal in de eerste persoon en dus volgen we uitsluitend haar gedachtegangen. Die van andere personen komen we alleen te weten uit wat Magdalena daarover denkt te kunnen weten. Dit levert een wat eenzijdige blik naar het verhaal op. Rozemond probeert wel al deze zaken vanuit het juiste historische perspectief aan te dragen. Er is echter zeer weinig historisch materiaal aanwezig, zodat het meeste aan de ruime fantasie van hem wordt overgelaten.

Eenzame opsluiting

Het verhaal begint als Magdalena vertelt van haar eenzame opsluiting, behoudens een stel muizen waarmee ze haar tijd verdoet. De reden daartoe weten de lezer zowel als Magdalena niet.  Na enkele bladzijden worden we meegenomen naar “10 maanden eerder”. Zij haalt rollen papier op voor haar broer Willem, voormalig burgemeester van Den Haag. De Spanjaarden hebben de plaats, die geen verdediging heeft, overgenomen van de prinsgezinden. De rollen bevatten namen die de Spanjaarden beter niet in handen kunnen krijgen. Tijdens deze opdracht ontmoet ze Francisco Valdez, de opperbevelhebber. Het klikt direct tussen de twee. In een kroeg, wat later, komt het tot een echte verhouding. “Het waren de maanden dat we onze zielsverwantschap uitdiepten met de bezetenheid van avonturiers in een zilvermijn”.

Veel van wat er gebeurd is in afgelopen maanden vertelt Magdalena vanuit haar opsluiting. Uiteindelijk krijgt zij te horen dat Valdez haar heeft gevangengenomen op verdenking van spionage. Dat proberen anderen haar ook te ontlokken, zoals Ronda, die waarschijnlijk door de Spanjaarden in haar cel is gegooid om haar uit te horen. Dan verschijnt daar bevelhebber Romero (Julián Romero de Ibarrola) een geduchte rivaal van Valdez. Hij probeert haar voor zijn karretje te spannen door haar te bedreigen met ophanging. Haar hoofd ligt al in de strop! Zij zwicht. Dan keert Valdez terug. Hij haalt haar uit de gevangenis en brengt haar naar een verlaten huis in Den Haag. Na de nodige woordenwisselingen komt het weer goed tussen Magdalena en Valdez. Die laatste wil weer terug naar Leiden om de stad in te nemen. Maar Magdalena heeft een briefje gevonden dat op een raam was geplakt en de tekst bevat: “nog één nacht”. Valdez zit al op zijn paard, maar zij weet hem te bewegen in naam van hun liefde, ze zijn nu verloofd, nog bij haar te blijven en niet te vertrekken. Dit uitstel levert Leidens ontzet op!!!

Feit of fictie?

Geregeld treffen we in een historische roman een naschrift aan waarin wordt genoemd wat feit en wat fictie is. Niet hier. Wat we wel weten is dat de protagonisten (op Ronda en broer Pieter na) reële figuren zijn. Dat er inderdaad een verhouding tussen Magdalena en Valdez bestond. Ze zijn zelfs later getrouwd. Maar onzeker is de welke rol Magdalena in verband met Leiden werkelijk heeft gespeeld. Het verhaal wil dat ze veel vrienden in Leiden had, die ze tijd wilde geven om de stad te ontvluchten. Dat komt in de roman niet tot uitdrukking. Rozemond weet daarbij wel een setting te creëren die uitermate geloofwaardig is. De dialogen zijn voortreffelijk neergezet in een sfeer die past bij de tijd. De gedachtegangen van Magdalena zijn een belangrijke component van het verhaal: de lezer weet evenveel als zij! Het is voor haar een dilemma: haar verhouding tot de Spaanse opperbevelhebber en de affiniteit met haar familieleden. Het is een genot te lezen hoe ze daarmee in het reine komt en je haar kwetsbaarheid en soms wanhoop duidelijk kunt voelen. Zij roept op een gegeven moment: ”Wat haat ik opeens die hele burgeroorlog”.

Naast historische figuren duiken er ook een aantal bijfiguren op, die het verhaal eigenlijk niet dienen, zoals de vriendin Irene en de Spaanse officier Barja, maar die de setting geloofwaardig maken. En dat is het wat een historische roman maakt of breekt. Rozemond is zeker geslaagd alhoewel dit m.i. niet zijn beste werk is. De tweedelige uitgave van de boeken over Amalia van Solms, met meer historische feiten, spannen voor mij nog altijd de kroon.

Kees de Kievid