Ménage à trois

Jaren van liefde – Cilja Zuyderwyk – Brave New Books – 213 blz.

Alweer de vijfde roman van Zuyderwyk na De Reuzin (2023) welk boek ik op deze website positief heb besproken. Het contrast tussen deze twee boeken is groot. Haar nieuwe roman speelt zich af in het heden, de vorige in het verleden. Ook de thematiek is anders, hoewel het thema ‘vriendschap’, ruimschoots in beide aanwezig is. Het verhaal draait in feite rond drie figuren en nog wat bijkomstige personages: Fay, Andreas en Thomas. Fay en Andreas van de Gragt zijn getrouwd; zij is twintig jaar jonger dan hij, maar de liefde tussen beiden is groot. Samen, maar wel afzonderlijk, zijn zij de vertellers van het verhaal. Een enkele keer komt er een alwetende verteller om de hoek kijken, maar zeer zelden en ook niet eens alwetend!

Ze vertellen ten eerste over het heden, waaruit blijkt dat Fay te lijden heeft aan vereenzaming – zeker nu hun dochter Carolien voor stage in het buitenland verblijft – en Andreas te kampen heeft met een niet met name genoemde ziekte, waardoor hij nog tot weinig actie in staat is. Het blijft niet bij vertellen over de gebeurtenissen (perikelen) in het heden. Ook hun verleden komt in herinneringen voor de lezer tot leven. Dat geldt in het bijzonder voor Andreas. Over de tijd voor hun huwelijk zwijgt hij als het graf. En juist die periode blijkt in het vervolg van groot belang. Het is een verhaal dat hier in verband met spoilers niet verteld kan worden.

Door de ziekte van Andreas zijn de sociale contacten minimaal geworden, de enige opleving bestaat uit de aanwezigheid van hun dochter, maar zij is voor stage de deur uit. Dan meldt zich plotseling een man van tegen de vijftig jaar, Thomas de Jager, aan de deur. Hij zou verwezen zijn naar dit adres door Irina, een vroegere vriendin van Fay. Omdat zich op hun erf nog een bijgebouwtje bevindt, dat (opgeknapt) als woonruimte voor hem kan dienen, heten beiden hem van harte welkom. Maar wie is deze Thomas?

Zijn komst brengt leven in de brouwerij. Hij speelt schaak met Andreas en krijgt les in beeldhouwen van Fay. Thomas wordt meer en meer een lid van het gezin. Andreas bloeit een beetje op en lijkt minder last van zijn ziekte te hebben. Hij vindt het ook prettig dat Fay een aanspreekpunt heeft, zeker nu zij beiden door het beeldhouwen verbonden worden. Blijft de relatie tussen Fay en Thomas zuiver platonisch of ontstaat er meer? Wordt er meer bekend over het verleden van Andreas en Thomas en tot welke consequenties zal dat leiden?

Zuyderwyk is een meesteres in het niet vertellen van de pointe, maar ook in het suggereren. Die aanwijzingen zijn zodanig dat de lezer zeker aan het denken wordt gezet, maar in welke richting? Het verloop van het verhaal lijkt in eerste instantie al kabbelend naar een einde te lopen, maar dan plotseling wordt de spanningsboog strakker en kunnen we spreken van een climax, die zeker niet in z’n totaal kan worden verwacht. Knap bedacht door de auteur.

Jaren van liefde loopt niet over van actie, veel minder dan in De Reuzin. Wel zijn er een aantal scènes buiten het erf van hun huis die het verhaal een boost geven. De ‘achtervolging’ van Thomas door Fay naar zijn werk, die op niets uitloopt en de belevenissen van Fay, Carolien en Thomas in Londen zijn daarvan goede veerbeelden. Een paar uitspraken over de personages door de auteur geven de lezer stof tot nadenken. “De angst voor het onverwachte” doolt door het verhaal, evenals “de hoop dat iets niet afkomt”. Dat laatste heeft duidelijk te maken met de beeldhouwwerken. Fay heeft een buste van een man van middelbare leeftijd onder handen, al jaren. Maar voor hij af is laat Andreas hem per ongeluk vallen en ligt hij in duigen. De lezer vulle in…. Ook zou dit op het boek zelf betrekking kunnen hebben. Wat doet Fay met het krantenknipsel dat Irina haar aan het slot van het boek overhandigt. Daar zou het verhaal verder kunnen gaan!

Aangrijpend is de liefdesverhouding tussen Andreas en Fay. Ondanks hun grote leeftijdsverschil en zijn ziekte zijn ze onafscheidelijk, maar als een donkere wolk hangt daar dan weer tussenin dat ze elkaar niet alles vertellen. Om elkaar niet te kwetsen? En waarom vertelt Thomas ook niet alles? In hoeverre heeft dat zwijgen geleid tot de climax? Dat zijn de vragen die de lezer zich zal stellen.

De stijl van Zuyderwyk is een eigen stijl die je ook in haar eerdere romans aantreft: eenvoudig, zonder opsmuk of neiging naar theatrale bewoordingen, maar wel een die je in het verhaal trekt. De monologen zijn zeer natuurlijk, zoals ze door gewone mensen uitgesproken zouden worden.

Zou dit boek niet een goede redacteur hebben verdiend? Zo komen we een aantal keer wat onvolkomenheden in het perspectief tegen. In hoofdstukken verteld door Fay (1^ste persoon) staat dan: ”Fay is die week al twee keer naar de stort gereden…” (p. 68). En “… het leek hun beiden een goed idee…” in plaats van het leek ons beiden een goed idee (p. 64). Ook een aantal (typ)fouten had dan verbeterd kunnen worden. “… of het uiteindelijke in orde is gekomen…” (p. 84). “Ik ga terwijl verder werken aan de aalscholver…” (p. 108).

Die laatste opmerkingen dienen als suggestie om een al uitstekende roman tot in de perfectie te verbeteren. Samen met veel lezers hoop ik op snel een nieuw werk van de hand van Cilja Zuyderwyk.

Kees de Kievid