Twee jongens willen schrijver worden
Het laatste jaar – Dirk van Weelden – Atlas Contact – 268 blz.
Op de achterflap van boek staat: “Het laatste jaar is gebaseerd op Dirk van Weeldens vriendschap en samenwerking met Martin Bril. Liefdevol, onthullend, vindingrijk en bij vlagen rauw.” Kennelijk moet dit speciaal vermeld worden. De lezer had er zelf ook naar kunnen raden en zij die niets van Van Weelden en Martin Bril en hun vriendschap weten, hadden het boek zonder die mededeling ook kunnen lezen. Het gaat over de vriendschap van twee jongens David Kennerwel(anagram van Dirk van Weelden) en Brent Ramli(bijna anagram van Martin Bril) die allebei de ambitie hebben om schrijver te worden. Over hoe hun levens uiteenlopen en weer samenkomen en tenslotte hoe hun vriendschap bruut wordt afgebroken omdat Brent Ramli komt te overlijden.
In VPRO boeken van zondag 21 april vertelde Van Weelden met een glimlach om de lippen dat zijn boeken nooit goed verkopen en steevast in de ramsj belanden. Geen handige mededeling. Alsof een bakker de klanten vertelt dat zijn broodjes slecht verkopen(kennelijk smaken ze niet) en dat hij de meeste de volgende dag aan de eendjes kan voeren. Vandaar natuurlijk die tekst op de achterflap. Bril is eigenlijk de succesvollere en bekendere schrijver van de twee en Van Weelden en de uitgever denken door zijn naam te noemen, eindelijk eens een boek in de markt te zetten dat wel goed gaat verkopen. Ik hoop het voor hen.
Van Weelden gaat nogal gekunsteld te werk. Elk hoofdstuk heeft de naam van een schrijfmachine die een deel van het verhaal vertelt. Dat geeft Van Weelden de mogelijkheid om met een zekere distantie iets over David of Brent te zeggen. Dan natuurlijk de verhaspelde namen Kennerwel en Ramli. Dat roept bij mij het beeld op van een schrijver die aan het puzzelen is geweest om een beetje lekker in het gehoor liggende namen te bedenken. Tijd die misschien beter besteed zou zijn geweest aan het schrijven zelf en het kritisch bekijken van de tekst. Van Weelden kan schrijven, hij won al diverse literaire prijzen, maar wil zijn zinnen nog wel eens te veel uitspinnen, waardoor je als lezer geen kans krijgt om je eigen fantasie de vrije loop te laten. Van Weelden vult alles in.
Al in het eerste hoofdstuk duikt nog een alter ego van Van Weelden op, Eden Wildervank(ook een anagram) geheten. De zuster van deze Wildervank valt David lastig ten tijde van het WK voetbal in 2010. Zij beweert dat haar broer een manuscript, een meesterwerk, aan David en Brent heeft gegeven en dat dit door hun schuld in weggeraakt. Het verlies van het manuscript heeft haar broer zodanig uit zijn evenwicht gebracht dat hij zichzelf in de vernieling heeft geholpen. Ze is heel agressief, maar David weet zeker dat hij en Brent nooit een manuscript van deze man hebben gehad. Met moeite kan hij aan haar ontsnappen. Maar die ontsnapping is tijdelijk, want de zus houdt vol. Het script heeft nooit bestaan. Wildervank gebruikt het slechts om contact te krijgen met Kennerwel. Aan het eind van het boek komen de twee alter ego’s bij elkaar en bedenken een plan om een schrijfmachine van de toekomst te gaan maken. Natuurlijk komt er niets van terecht.
Hoewel er zeker aangenaam leesbare stukken in Het laatste jaar staan, vooral toen ik het gevoel had dat Van Weelden dicht bij de werkelijkheid bleef, bleef de gekunsteldheid van het boek me de hele tijd in de weg zitten. Het had zoveel eenvoudiger gekund en daar was het verhaal niet slechter door geworden. Als je een fan bent van Martin Bril kun je er zeker uit distilleren hoe het begin van zijn schrijverscarrière is geweest en ook zijn sombere verzuchting aan het eind van zijn leven dat hij ‘Alle kansen vergooid, het talent grotendeels verkwist aan snelle bevestiging en dan al die jaren de beest uitgehangen. Ik weet wel dat ik zo niet mag denken, maar soms is het alsof ik mijn eigen leven verkankerd heb.’ zegt veel over zijn karakter. Hij heeft niet de kans gekregen om zijn carrière af te sluiten met een grandioze apotheose.
Van Weelden leeft nog en heeft (waarschijnlijk) de tijd om wel een geweldig slot aan zijn schrijverscarrière vast te haken. Dit boek is aardig, en ik zei al eerder dat Van Weelden kan schrijven, maar die gekunsteldheid doet er helaas afbreuk aan. Gewoon een recht toe recht aan geschreven roman over twee jongens die schrijver willen worden, had volgens mij beter uitgepakt. Een ‘gewone’ biografie over Martin Bril lijkt mij, als groot fan(en ik ben de enige niet), ook interessant en Van Weelden kan die schrijven. Hij heeft er het materiaal voor en krijgt vast, zoals ook bij dit boek de steun van Anneke Stehouwer, Martins Bril weduwe. Ik hoop er op.
Pieter Feller
