WAT DE @^%!$# IS DIT NOU WEER?

Het kosmisch rariteitenkabinet – George van Hal en Ans Hekkenberg – Fontaine – 190 blz.

De uitspraak boven deze bespreking is volgens de auteurs een uitstekende samenvatting van wat ze tijdens hun onderzoek aan de weet zijn gekomen. Als je op een heldere zomernacht de sterren ziet blikkeren, weet je niet wat daarboven voor vreemde snuiters te vinden zijn. Dat kun je pas ontdekken als je door gigantische telescopen kijkt of beelden ziet die satellieten hebben doorgegeven, dan pas ontwaart een astronoom dat er ‘vreemde eenden’ in ons heelal ronddolen.

Dit is daarom geen gewoon boek over astronomie. Voor één keer laten we de normale verschijnselen aan de sterrenhemel aan ons voorbij gaan en worden we door de auteurs getrakteerd op de raadselachtige zaken en dat blijken er heel wat te zijn. Verbazing was wat zij tijdens hun ‘expeditie’ in grote mate voelden. En gelachen dat ze hebben…! Het woord “rariteitenkabinet” uit de titel geeft aan hoe ze ons met deze “rare objecten” willen confronteren: op een uitermate komische (maar één letter verschil met kosmische) manier. Laat ze daar nou prima in geslaagd zijn! Beide auteurs zijn niet voor niets sterrenkundigen én journalisten, respectievelijk bij De Volkskrant en New Scientist.

Niet de objecten bepalen de structuur van het boek, maar de afstand daarvan ten opzichte van de aarde. Zo is het eerste deel gewijd aan zaken “In de buurt de aarde”. Dan volgen “In het zonnestelsel”, “In de Melkweg”, “Diep in de Kosmos” en als klap op de vuurpijl “Overal”.

Binnen de delen wordt elk object in een apart hoofdstuk behandeld, voorzien van een komische titel (“BEEP BOOB?”) en ondertitel (“De ruimtekomkommer die astronauten verleidde om over aliens te speculeren”). Elk hoofdstuk begint dan met ‘technische gegevens’ in een kader met de onderdelen “Wat”, “Categorie”, “Sterrenstelsel” en “Afstand”. De beschrijving van het object bevat niet alleen het object zelf, maar ook vele feiten daar rond om heen. De auteurs hebben daarin een knap mengsel van serieuze aanpak en milde humor ten toon gespreid. Wanneer je uitgelachen bent over de rariteit, besef je dat je heel wat geleerd hebt over astronomie in het algemeen.

Eén voorbeeld: het hoofdstuk “CHOMP CHOMP! De ster die zijn buren verslond”. Het gaat over ster HD 240430, waarvan de samenstelling vreemd is: er zitten veel elementen in van rotsplaneten, die er niet in zouden horen. Consternatie alom onder sterrenkundigen. Hij was ontdekt door de ruimtetelescoop Gaia van ESA (de Europese ruimtevaartorganisatie), en vormt samen met HD 240429 een dubbelster. Na raadpleging van gegevens van de Yale universiteit, bleken beide sterren een totaal andere samenstelling te hebben. De sterren kregen namen: Kronos (“een figuur uit de Griekse mythologie die zijn kinderen met huid en haar verslond”) en Krios (zijn broer). “De conclusie was onomstotelijk: Kronos had juist kleine planeetjes uitgezocht voor zijn all you can eat-planetenbuffet”. Totaal vijftien aardmassa’s aan planeten. Wacht in de zeer verre toekomst de aarde eenzelfde lot?

In hun dankwoord stellen de auteurs het niet zonder de vakartikelen van astronomen te hebben kunnen doen: “zodat wij er vervolgens flauwe grapjes over konden maken in dit boek”. Hiermee dekken zij zich prachtig in tegen eventuele kritiek op hun humoristische aanpak. Toch zorgt de goede balans die zij hebben gevonden, met de serieuze op wetenschappelijke grond gebaseerde gegevens, ervoor dat die boek voor iedereen (dus niet alleen geïnteresseerden in astronomie) zeer leesbaar is geworden, Lees en verbaas je!!!

Tot slot dient vermeld te worden dat de foto’s (zwart-wit) adequaat genoemd mogen worden. Maar bovenal, met weer de humor op de voorgrond, treffen ons de leuke cartoons, verzorgd door de illustrator en striptekenaar Roger Klaassen, bekend van het Prinses Maxima Centrum in Utrecht (onderzoekscentrum van kanker bij kinderen), waarvoor hij tekeningen maakt.

Kees de Kievid