Al jong Alzheimer
We zijn onszelf niet – Matthew Thomas – Vertaling: Caroline Meijer en Saskia van der Lingen – De Bezige Bij – 621 blz.
Matthew Thomas werd geboren in New York. Hij is afgestudeerd aan de Universiteit van Chicago en volgde een master fictieschrijven aan de Johns Hopkins University en aan de Universiteit van Californië, waar hij de Graduate Essay Award ontving. Deze roman is zijn debuut en werd in Amerika gezien als een van de beste boeken van 2014.
Het verhaal gaat over Eileen, enig kind van Ierse immigranten die de Amerikaanse droom van haar ouders wil waarmaken. Wanneer ze als jonge verpleegster Edmund Leary (Ed) ontmoet, een talentvolle hersenonderzoeker, verwacht ze dat hij haar het bestaan kan geven waar ze zo naar verlangt. Eenmaal getrouwd en moeder geworden koestert ze grote ambities voor haar en haar zoon Connell, en ook moedigt ze Ed aan steeds meer te willen: een belangrijke baan en een mooier huis in een betere buurt.
Haar man is echter niet geïnteresseerd in status en geld en wil ook niet verhuizen. Eileen denkt dat hij een depressie of misschien een midlife crisis heeft en wil haar zin op alle fronten doorzetten. Ze stapt op een gegeven moment naar de huisarts en wordt geconfronteerd met de keiharde waarheid. Ed lijdt aan vroege Alzheimer. Eileen en Connell zien de briljante wetenschapper wegglijden in dementie.
Het hele proces legt een enorme druk op het gezin. In eerste plaats weet Ed het heel goed te verbergen dat hij dingen vergeet en staat zijn vrouw, zelf in de verpleging, er niet bij stil dat het Alzheimer zou kunnen zijn. Mede ook omdat Ed nog heel jong is als hij de ziekte krijgt.
Niet alleen de emoties over de onmacht, woede, het verlies van contact en intimiteit maar ook de schaamte (tegenover familie, vrienden, collega’s), praktische zaken ( Ed kan niet meer klussen in het huis wat ze gekocht hebben), de financiële gevolgen en de moeizame beslissingen die Eileen voortaan alleen moet gaan maken komen naar voren.
Ook de relatie tussen vader en zoon wordt mooi verwoord. Connell vlucht in eerste instantie weg in plaats van de realiteit onder ogen te zien. Hij gaat letterlijk naar een andere staat om te studeren. Later beseft hij wat hij gemist heeft en hoe hij zijn vader mist, terwijl hij er toch nog is. Ook worstelt hij later met de gedachten dat het misschien erfelijk zou kunnen zijn en twijfelt of hij zelf vader wil en kan worden.
Deze roman is verdeeld in zes delen allen voorzien van titel en de jaren waarin de periode zich afspeelt. Aansluitend is er een epiloog. Het verhaal begint in 1951 waarin we kennis maken met Eileen, haar jeugd en de ontmoeting met Edmund en eindigt in 2011 waar zijn zoon Connell angstig is voor het feit zelf vader te worden. Het verhaal wordt voornamelijk vanuit het perspectief van Eileen geschreven met af en toe een gedeelte vanuit Connell.
Het is zeer realistisch geschreven. Door de dagelijkse gang van zaken te beschrijven en zo dicht bij de karakters te blijven krijg je een duidelijk beeld van de sluimerende ziekte van Ed en hoe die bepalend is voor zijn gedrag en hoe dat terugslaat op zijn vrouw en zoon.
De verwerkingsfases (ontkenning, marchanderen, woede, verdriet, aanvaarding) komen allen langs en ook de fases van dementie komen heel goed naar voren.
Juist door het gebruik van eenvoudige bewoordingen en het gewone leven te beschrijven geeft het heel goed de emoties weer en kan je je goed inleven. Ook als je nog nooit met dementie in aanraking bent gekomen in je eigen omgeving. We zijn onszelf niet heeft een enorme indruk op mij gemaakt. Ik heb het boek met ontroering gelezen en het heeft mij zeer geraakt.
Conny Schelvis
