In 52 columns langs de wereldliteratuur
Lezen met ALS – Literatuur als levensbehoefte – Pieter Steinz – Nieuw Amsterdam – 217 blz.
Pieter Steinz(1963) was meer dan twintig jaar werkzaam als recensent en redacteur Boeken bij NRC Handelsblad. Vanaf 2012 was hij directeur van het Nederlands Letterenfonds tot hij die functie moest opgeven wegens ALS. Amyotrofe Laterale Sclerose is een zeldzame neurologische ziekte waarbij de motorische zenuwcellen afsterven waardoor verlammingen ontstaan die uiteindelijk tot de dood zullen leiden. Pieter Steinz heeft de variant waarbij de ademhaling het eerst wordt aangetast.
Steinz schreef een aantal goed verkochte boeken zoals Lezen &cetera, Dracula heeft echt geleefd, Made in Europe en samen met zijn dochter Jet maakte hij Steinz – Gids voor de wereldliteratuur. Lezen met ALS is gevuld met columns waarin Steinz het heeft over het ziekteverloop en dat doet aan de hand van boeken en personages uit de wereldliteratuur. Aanvankelijk schreef hij er elke week een in de NRC en later een per twee weken. Bewust heeft hij voor 52 columns gekozen. In DWDD vertelde zijn vrouw Claartje, aan wie hij dit boek opdraagt, dat 26 Pieters lievelingsgetal is en 52 is natuurlijk twee keer dat getal.
Pieter Steinz is een dapper man, hij legt zich zonder klagen bij zijn lot neer en probeert nog het beste van zijn leven, dat steeds meer beperkingen kent, te maken. In een paar columns haalt hij een enkele clichés over terminaal ziek zijn onderuit. Zo had hij niet het gevoel dat de bodem onder hem wegzakte toen hem het slechte nieuws werd medegedeeld, had hij er totaal geen behoefte aan om een bucketlist samen te stellen met dingen die hij nog per se wilde gaan doen en ook ontdekte hij bij zichzelf geen louterende werking van zijn ziekte.
Wel ontleende hij weer veel plezier aan boeken die hij ooit las en nu weer ter hand heeft genomen en gelezen. Hier kwam zijn verleden als recensent en zijn enorme belezenheid goed van pas. Hij weet niet zeker of het lezen van de boeken hem troost heeft gebracht. Hij zegt daar het volgende over:
“Over de troost van het lezen heb ik dus weinig te zeggen. Daar staat tegenover dat ik me de afgelopen twee jaar niet zou kunnen voorstellen zonder mijn favoriete boeken. En als er iets is waar ik plezier aan heb beleefd, dan was het wel het schrijven over boeken waarvan ik hou. Dat mag met recht een vertroosting genoemd worden.”
Elke column wordt voorafgegaan door een toepasselijke illustratie van Hajo de Reijger die Pieter Steinz op de cover afbeeldde terwijl hij zich vastklampt aan een boek dat omhoog lijkt te zweven, kijkend naar een boek dat nòg hoger zweeft. Ik weet niet of Hajo het zo bedoelt, maar wat is er leuker dan helemaal opgaan in een boek en het gevoel krijgt dat je in een andere wereld bent en los zweeft van de werkelijkheid?
Lezen met ALS is een boek dat me regelmatig een glimlach of een grinnik ontlokte, zoals Steinz’ confrontatie met een arts die zichzelf belangrijker vond dan de patiënt. Kortom een boek dat weliswaar ook gaat over de onmacht die Steinz ondervindt door de aftakeling van zijn lichaam, maar dat nooit zwaar op de hand is en altijd lichtvoetig blijft, maar toch ook ontroering oproept. En dat je enthousiast maakt om bepaalde boeken voor het eerst, of opnieuw te gaan lezen.
