De strijd van een schrijver
Vrouw – Karl Ove Knausgård – De Geus – 1081 blz.
Karl Ove is een Noorse schrijver geboren op 6 dec 1968 in Noorwegen die zelf vond dat zijn literaire carrière pas echt begon in 1998 met de toekenning van zijn eerste literaire Kritikerprisen en de daaropvolgende Sølandets Litteraturpris. In het begin leek hij wat moeilijk uit de schrijversstartblokken te komen, maar na het verschijnen van het eerste deel (van de uit zes delen bestaande), autobiografische roman Min Kampf, werd hij al snel door de rest van de westerse wereld omarmd. In Noorwegen heet de serie eenvoudig Min kampf, eerste tot en met het zesde boek. Maar in Nederland heeft uitgeverij de Geus ervoor gekozen de delen onafhankelijke namen te geven. Vader, Liefde, Zoon, Nacht, Schrijver en Vrouw. Persoonlijk vind ik de eenvoud van de Noorse namen beter passen bij deze serie.
Om te beginnen moet ik erkennen dat ik een fan ben van de man of eigenlijk van wat en hoe hij schrijft. Dus als u een werkelijk objectieve recensie wil lezen moet u deze maar over slaan. Neemt niet weg dat ik over deel zes wat kan zeggen. Dit zesde deel is het laatste en tegelijk het dikste deel en volgens mij ook het meest controversiële deel. U is het vast al opgevallen dat de hele serie Min kamp heet, wat doet denken aan het al even controversiële en bijna overal verboden boek Mein Kampf van Adolf Hitler. In de hele reeks staat mijns inziens, zijn directe omgeving, zijn vrouwen, zijn vrienden, zijn kinderen, zijn literair aspiratie en zijn worsteling met deze omgeving in het middelpunt. Hij worstelt zes delen lang met zijn nabijheid en zijn afstand tot de ethiek, de normen en waarden, tot God, tot de godsdienst, de filosofie en met name tot zijn schrijverschap. Alles verpakt in dikke lagen emoties, gevoelens, anekdotes, verhalen en belevenissen van de schrijver zelf, die hij niet alleen zeer indringend analyseert maar ook prachtig weet te verwoorden.
Zo ook in het laatste deel Vrouw met dit verschil dat hij hier (uiteindelijk) op zoek gaat naar de diepste en in mijn ogen zwartste laag van zijn menselijke drijfveren. Als lezer moet je voor dit boek een lange adem hebben. Het boek begint aanvankelijk met zijn gezin, zijn vrienden, zijn leven en zijn schrijverschap die hij nauwgezet beschrijft en hij gaat in op het verschijnen van het eerste deel Vader en de bijbehorende angst en het schuldgevoel. Hij realiseert zich hoe de mensen die erin voorkomen zich gekwetst kunnen voelen en hij vraagt zich nachten lang af hoe ze erop zullen reageren. Wanneer zijn oom, als enige overigens, hem openlijk aanvalt en dreigt met advocaten en zelfs naar de krant loopt met de boodschap dat alles gelogen is, raakt hij in paniek. Wat staat hem nog meer te wachten. Dan, terwijl het drama zich voltrekt, neemt hij u als lezer mee langs schrijvers, dichters en filosofen om te kunnen achterhalen en te omschrijven wat de drijfveren zijn van de mens, van hem zelf. Waarom schrijft hij en waarom schrijven anderen, waarom doen ze hun goede daden en vooral waarom doen ze hun slechte daden. Er volgt een lange vertelling over Hitler’s jeugd en de periode van voor zijn bekendheid aan de hand van dagboeken en autobiografieën van jeugdvrienden. Ook beschrijft hij zijn visie op Anders Behring Breivik’s daden (de Noorse massamoordenaar die zinloos op Utøya vele jonge mensen doodde.)
Wat mij vooral choqueerde was de overeenkomst die zich opdringt tussen Geert Wilders en Adolf Hitler. Over beide heren werd vroegtijdig gezegd ‘Wanneer hij aan de macht komt, valt hij wel door de mand’. U kent de afloop inmiddels. Na de beschouwing keert de schrijver terug naar de eerste dagen na het verschijnen van deel een en beschrijft hij hoe zijn gezin en hij zelf zich door het leven modderen in een wonderschone stijl. Uit de beschrijvingen van zijn kinderen en zijn vrouw spreekt een mens die zichzelf durft te bezien.
Waarom de uitgever voor dit deel de naam Vrouw heeft gekozen is mij een raadsel. Misschien om een soort reeks te verkrijgen die logisch lijkt, maar in dit deel wordt nauwelijks over de vrouw als fenomeen gesproken. Zijn eigen vrouw heeft eenzelfde rol als zijn kinderen of zijn vrienden. Dit dan afgezien van de laatste tachtig bladzijden waarin hij nauwkeurig beschrijft hoe hij de manisch-depressieve periodes van zijn vrouw beleefd. Prachtig geformuleerd en stijlvol beschrijft hij de ellende van een psychiatrische aandoening en die voor mij, vanwege mijn werk erg, herkenbaar is. Naarmate het boek zijn einde nadert, dringt zich bij de schrijver steeds meer de vraag op, wat heb ik mijn vrouw, mijn kinderen, mijn familie, mijn vrienden en vooral mezelf met deze autobiografische romanserie aangedaan?
Zelf heb ik veel aan deze overpeinzingen, omdat ze zeer herkenbaar zijn. Kan ik het wel, mag ik het wel en ‘ik kan niet tippen aan de grote klassiekers’. Kan ik niet net zo goed stoppen? Wanneer u eens in het leven van een worstelend schrijver wilt rondkijken, dan is deze prachtige boekenserie zeker een aanrader.
