Een biografie met veel giswerk
De moeder van Ramses – Sylvester Hoogmoed – Prometheus – 250 blz.
Sylvester Hoogmoed schreef al eerder de biografie over Ramses Shaffy: We zien wel(2011) en dus lijkt hij de geschikte persoon om ook een biografie over diens moeder te schrijven. Tenslotte wist hij al behoorlijk wat over haar, alhoewel Ramses als bron niet erg betrouwbaar kan worden genoemd. Die onbetrouwbaarheid was trouwens een eigenschap die hij van zijn moeder moet hebben geërfd.
Als Ramses een jaar of zes is, kan of wil zijn moeder, Alexandra Wysocka, niet meer voor hem zorgen en zet hem op de trein naar Nederland, waar zijn tante, Marie Smirnoff-Wysocka, voor hem zal gaan zorgen. Of hij werkelijk alleen per trein naar Nederland is gereisd of dat hij toch door iemand werd vergezeld, is onduidelijk. Het lijkt niet aannemelijk dat douaniers een jochie van zes jaar zonder begeleiding over de grens zouden laten gaan. Het boek staat vol van dit soort twijfelgevallen, want bronnen spreken elkaar vaak tegen of er leven geen getuigen meer die iets kunnen bevestigen.
In de tijd dat Ramses’ moeder voor hem had gezorgd, woonden ze aan de Côte d’Azur in dure hotels. Ze was slechts korte tijd getrouwd geweest met zijn vader, Ramses Chaffey Bey, een Egyptisch diplomaat. Zelf verklaarde ze later dat ze die al op de trouwdag zelf had verlaten, maar ook dat blijkt een van de vele verzinsels te zijn geweest waar ze patent op had. Ze is toch minstens een jaar of twee bij hem gebleven.
De ondertitel van het boek, Leven als een losbandige tsarendochter, geeft weer een ander verzinsel aan. Ze beweerde als het haar zo uitkwam, en dat was vaak, dat ze Olga Romanova was, enige overlevende dochter van Tsaar Nicolaas, die met zijn hele gezin door de bolsjewieken was vermoord. Ze was overigens de enige niet, want er waren meer vrouwen die dit beweerden. Dit valse alibi gebruikte ze om aan geld te komen. Ze spiegelde mensen voor dat er grote sommen geld van de Romanovs op Engelse of Amerikaanse banken stonden, die ze later vrij kon maken. Veel mensen waren bereid om haar geld te lenen, in de veronderstelling dat ze later dubbel en dwars zouden worden terugbetaald.
Zelfs haar naam is aan twijfel onderhevig. Hoe heette ze nou echt? Olga Romanova, Alexandra – Thérèse Romanova waren twee valse namen. Was Alexandra Thérèse Wysocka haar echte naam? Er is ook nog sprake van dat haar achternaam eigenlijk Kapitanovitsj was. Was ze van Pools – Russische afkomst? Ook over haar geboorteplaats Swolk is niets bekend. Hoogmoed deed er uitgebreid onderzoek naar, maar kwam er niet helemaal uit.
Doordat veel feiten elkaar tegenspreken en we er zeker niet van kunnen uitgaan dat Alexandra ergens de waarheid spreekt, is het maken van een biografie als deze moeilijk. Het boek bevat dan ook veel giswerk en zinnen die beginnen met “Het zou heel goed kunnen dat…” “Het is helemaal niet uitgesloten…” “Het is niet altijd duidelijk…”
Eén ding is wel heel duidelijk en dat is dat de moeder van Ramses een fantaste was, die tientallen keren verhuisde, taxichauffeurs en middenstanders oplichtte en huisbazen achterliet met een schuld.
Gelukkig zijn er veel politiedossiers over haar bewaard gebleven en daaruit komt naar voren dat ze vaak werd verdacht van oplichting, maar niet altijd werd veroordeeld, omdat men de bewijzen niet rond kon krijgen en ook dat ze vaak hooggeplaatste beschermers had, zoals politici, advocaten, burgemeesters enz.
Toch werd ze een keer veroordeeld tot een lange gevangenisstraf en van 1939 tot 1946 zat ze in een Belgische gevangenis. In Frankrijk waar ze lange tijd woonde, was ze tot ongewenste vreemdelinge verklaard. Na 1946 zette ze haar oplichtingspraktijken in België voort. Hoogmoed suggereert een paar keer dat ze misschien een spionne of dubbelspionne is geweest, maar dat lijkt mij niet erg aannemelijk, daarvoor trok ze toch teveel aandacht met haar afwijkende gedrag.
Behalve haar bedrieglijkheid had Ramses nog een eigenschap van zijn moeder geërfd, dat was haar muzikaliteit. Ze kon prachtig piano spelen en gaf ook enkele recitals, maar door haar wispelturigheid wist ze deze aanleg niet om te buigen tot een carrière.
Sylvester Hoogmoed heeft voor De moeder van Ramses een bijzondere compositie gekozen. Hij begint bij de laatste jaren en gaat dan terug naar de beginjaren. Waarom hij dit deed, is niet helemaal duidelijk. Het ligt voor de hand om bij de jeugd te beginnen, omdat dingen die destijds gebeurd zijn van invloed zijn op het latere gedrag. De moeder van Ramses is een aangenaam leesbaar boek met nogal wat veronderstellingen en gissingen. Wie Alexandra Wysocka nou echt was, blijft toch een beetje in nevelen gehuld.
