Een prachtige ode aan Jane Goodall
Een vreemde aap – Li Lefebure & Jenny Bakker – Clavis – 94 blz.
Om te beginnen: wat een goed idee om een jeugdboek te maken ter ere van Jane Goodall, de beroemdste chimpanseeonderzoeker ter wereld, en dat boek vervolgens te schrijven vanuit het perspectief van de chimpansees zelf. Op een dag vinden zij een vreemde aap in hun territorium, een witte, haarloze aap met alleen hoofdhaar. Ze noemen haar ‘de witte aap’, maar de lezer weet meteen dat het om Jane Goodall in hoogst eigen persoon gaat.
David, een chimpansee die door de primatologe zelf Grijsbaard wordt gedoopt, is de eerste die zich door haar laat verleiden tot het oppakken en opeten van een door haar assistent neergelegde banaan. David is nieuwsgierig naar deze vreemde aap, maar Goliath, de leider van de groep, moet niks van de indringster hebben en staat op een dag klaar om haar aan te vallen. David verhindert dat net op tijd. Nadat het ritueel met de banaan zich in de loop der tijd een aantal keren heeft herhaald, en David zelfs een banaan uit de hand van de onderzoekster zelf aanpakt, ontstaat er een voorzichtige vriendschap.
Naast het verhaal van de chimpansees kun je in korte tussenhoofdstukken lezen hoe het de primatologe zelf vergaat en hoe ze haar ontmoetingen met de diverse chimpansees ervaart. Deze hoofdstukjes zijn geschreven in de ik-vorm, zodat je vanuit haar gevoelens kunt meeleven. Goed gevonden van auteur Lefebure om Jane Goodall, zonder haar naam te noemen, een rol te laten spelen maar haar daarmee niet de hoofdrol te geven. Want het verhaal gaat voornamelijk over de chimpansees, over hoe zij leven, welke gewoontes en gebruiken ze erop nahouden, hoe hun onderlinge contacten zijn en hoe ze dingen ervaren.
In het verhaal zitten losjes allerlei weetjes verweven en kom je van alles te weten over het leven van de chimpansees, bijvoorbeeld hoe ze verschillende gereedschappen gebruiken om aan eten te komen. Zo gebruiken ze een steen om noten stuk te slaan en lange dunne stokken om naar termieten te hengelen. Ook leren we dat chimpansees niet louter vegetarisch zijn en krijgen we niet alleen inzicht in hoe ze voor elkaar zorgen, maar ook in de onderlinge rivaliteit en de strijd om de leidersrol. Aan het eind van het boek komt er een nieuwe leider, iemand die jonger en sterker is, en die het stokje uiteindelijk mag overnemen.
De prachtige, natuurgetrouwe tekeningen van Jenny Bakker maken dit boek een feest voor het oog en wat mij betreft had de illustrator nog wat meer ruimte mogen krijgen. Niet dat de tekst dat per se nodig zou hebben – Lefebure heeft het verhaal dat ze te vertellen had op een heldere en aantrekkelijke manier opgeschreven – maar meer omdat ik het talent van Bakker enorm waardeer.
In het nawoord van Een vreemde aap staat uitgelegd hoe “Roots & Shoots” is ontstaan, en hoe dat initiatief van Jane Goodall en een groep Tanzaniaanse jongeren intussen is uitgegroeid tot een wereldwijd programma voor jonge mensen van alle leeftijden, inmiddels actief in bijna honderd landen. Kinderen en jongeren voeren projecten uit voor hun lokale gemeenschap, voor (huis)dieren en voor een betere leefomgeving. In dit nawoord staat ook een citaat van Jane Goodall zelf, dat ik jullie tot slot niet wil onthouden:
“Wortels van planten schieten ondergronds alle kanten op en maken een stevig fundament. Scheuten lijken erg zwak, maar om licht te vangen kunnen ze bakstenen muren openbreken. Stel je voor dat die bakstenen alle problemen zijn die wij op onze aarde hebben veroorzaakt. Honderden en duizenden wortels en scheuten, honderden en duizenden jonge mensen over de hele wereld, kunnen samen door deze muren heen breken! Jij KUNT de wereld veranderen!”
Lefebure en Bakker hebben dit boek overduidelijk met veel liefde gemaakt. De wijze woorden van Goodall zelf maken hun mooi vertelde verhaal af.
