Dochter dringt zich op aan doodzieke moeder

Dorst – Esther Gerritsen – De Geus – 216 blz.

Esther Gerritsen is sinds enkele jaren moeder. In haar columns in de VPRO-gids kunnen we regelmatig over de belevenissen van haar en haar dochter lezen. Misschien is haar relatie met haar dochter en natuurlijk ook die met haar eigen moeder de inspiratiebron geweest voor dit boek. In VPRO-boeken vertelde ze tegen Wim Brands dat zij en haar eigen moeder totaal niet lijken op moeder Elisabeth en haar dochter Coco in haar roman Dorst. Zij hebben een liefdevolle relatie.

Toch kan ik me voorstellen, en Gerritsen kennelijk ook, dat Elisabeth de onhandelbare Coco in haar jeugd opsloot in haar kamertje, waar ze net zo hard krijste als daarbuiten. Soms zijn kinderen zo onuitstaanbaar en niet te sturen dat je als ouder wanhopig wordt en geen uitweg meer ziet. De meeste ouders beheersen zich, maar sommige niet. Gerritsen beschrijft hoe de kleine Coco limonade over de tafel uitsmeert of een stuk ontbijtkoek als spons op het behang gebruikt. Het hele huis takelt af onder de kleine knuistjes van de peuter, terwijl Elisabeth de boel zo graag schoon en heel wilde houden.

Elisabeth had er dan ook weinig moeite mee, toen ze van haar man scheidde, om Coco af te staan aan hem en stiefmoeder Miriam. Zo van, daar ben ik mooi vanaf. Toch zagen Elisabeth en Coco elkaar een keer in de week. Een soort verplichte regeling die Miriam had bedacht om de band tussen moeder en dochter niet helemaal te verbreken. Het klinkt allemaal heel kunstmatig en dat is het ook. Ondanks een bloedband, kun je de liefde tussen een ouder en een kind niet afdwingen.

Nu Elisabeth ernstig ziek is, voelt Coco zich geroepen om haar te gaan verzorgen. Niet dat Elisabeth dat wil, maar Coco dringt zich op.
Het lijkt geen spectaculair gegeven voor een roman en dat is het ook niet, maar Gerritsen weet dankzij haar opmerkelijke observaties en grappige dialogen – die een groot deel van het boek beslaan – er toch een boeiend verhaal van te maken.

Coco is in haar jeugd beschadigd, letterlijk en figuurlijk. Elisabeth heeft haar van de trap laten vallen, ze is met haar fietsje dwars door een ruit gereden en dan nog de geestelijke mishandeling van de opsluiting, waar ze nu pas achter komt. Coco noemt haar moeder ‘viswijf’ en Elisabeth noemt haar dochter ‘vis’ en haar man ‘hond’. Geen erg liefhebbende moeder en Coco’s gedrag als twintiger, heeft natuurlijk te maken met de gebeurtenissen in het verleden.

De titel Dorst moet slaan op de dorst naar liefde en aandacht van Coco, maar ook dorst naar manipulatie, alcohol en seks. Coco zoekt de aandacht bij haar moeder, haar vader en haar veel oudere vriend Hans, maar ook bij willekeurige mannen in de kroeg. Gerritsen had er blijkbaar lol in om wat dampende seksscènes te schrijven, want daarvan staan er een paar in het boek. Hoewel ze wel een gevoel van schaamte krijgt, als ze eraan denkt dat haar eigen moeder zal lezen als ze beschrijft hoe Coco een man pijpt, vertelde ze aan Wim Brands.

Coco en Elisabeth hebben beiden een vreemde eigenschap gemeen; bij belangrijke gebeurtenissen in hun leven, hebben ze slechts oog voor details die niet ter zake doen.
Coco kreeg een slagaderlijke bloeding toen ze door de ruit fietste, maar het eerste waar Elisabeth aan denkt bij die gebeurtenis, zijn de tramrails.
Als Elisabeth net is gestorven denkt Coco aan de kapper die is langsgekomen om het haar van Elisabeth te knippen. Deze dialoog volgt dan met haar vriend Hans als de kapper weer weggaat.
“… ‘Ik kom er wel uit.’
Ze kijkt hem na. ‘Die arme kapper,’ zegt Coco.
‘Arme kapper?’
‘Met die dode vrouw.’
‘Je moeder, bedoel je.’
‘Wie anders?’
‘Je hebt medelijden met de kapper.’
‘Kom je ’s ochtends even iemand knippen… krijg je dit.’”

Aan Coco zit een steekje los, net als aan Bonnie in haar vorige roman Superduif. Esther Gerritsen heeft kennelijk een zwak voor zulke personages. Ze heeft in elk geval een geheel eigen stem in de Nederlandse literatuur. Als bijna geen ander kan zij drama en komedie mixen tot een vermakelijk verhaal waarin de hoofdpersonen vaak een beetje gestoord zijn. De romans van Gerritsen zijn daarom fascinerend.

Pieter Feller