Einde van een dichter
Klaar – Afscheid van moeder en zoon – F. Starik – Nieuw Amsterdam – 288 blz.
F. Starik, pseudoniem van Frank von der Möhlen, was dichter en schrijver, zanger, performer en beeldend kunstenaar en oprichter van de stichting Eenzame Uitvaart. Een groep dichters die zich ook wel Poule des Doods noemt en die aanwezig was/is bij de uitvaart van eenzaam gestorven Amsterdammers. F. Starik was een van de zeldzame Nederlanders die meerdere begrafenispakken in de kast had hangen. Uitvaarten waren voor hem een bijbaan geworden. Hij coördineerde alles, schreef na afloop een verslag – inclusief het gedicht – voor de website en de nieuwsbrief. Hij schreef vele dichtbundels en columns. De columns in Trouw over zijn moeder werden gebundeld in het boek Moeder doen. Starik kreeg veel reacties op zijn stukjes, waarvan de meeste negatief waren. Hij zou te weinig respect tonen voor zijn dementerende moeder. Starik die een oudere en jongere broer had, verweet haar een nare jeugd, maar offerde zich toch op en bezocht haar.
De columns in Trouw stopten na een jaar, maar Starik schreef zelf door over zijn moeder en die stukjes zijn nu gebundeld in Klaar. De stukjes over zijn moeder beslaan ongeveer driekwart van deze bundel. Het laatste kwart is zijn verslag over zijn hartinfarct en hartoperatie in 2017 en zijn pogingen om daarvan te herstellen. Het is voornamelijk een strijd tegen zijn verslavingen aan alcohol en tabak. Door het medicijn Refusal kwam hij van zijn alcoholverslaving af, maar met roken kon hij, ondanks een hevige strijd ertegen, niet stoppen. Zijn hartkwaal werd hem uiteindelijk in maart 2018 fataal.
Zijn geliefde Vrouwkje Tuinman heeft de stukjes die ze op zijn computer vond gebundeld, geredigeerd en samengevoegd. Vrouwkje en Frank waren het gewend om elkaars stukken te kritisch te lezen en te becommentariëren. Waar Moeder doen eindigt, gaat Klaar verder. Starik en zijn broers hadden een schema opgesteld waardoor hun moeder elke dag iemand op bezoek kreeg. Starik ging zelf twee keer in de week, zijn Lief (Vrouwkje) ging eenmaal en er waren nog enkele vrijwilligers die de lege dagen opvulden. Stariks moeder is in dit boek al in een dusdanig stadium van dementie dat ze niet eens doorheeft als haar middelste zoon heel lang wegblijft vanwege zijn infarct en operatie. Als hij na maanden weer eens op bezoek gaat, roept ze: “Ha daar is mijn jongste zoon.”
Ook in dit boek is hij niet mild voor zijn moeder. Als zich maar even de kans voordoet dat ze eventueel het tijdelijke voor het eeuwige zou kunnen verwisselen, wil hij die kans aangrijpen, maar wat dat betreft zit het niet mee. Zij overleeft alles en op het moment dat Starik zelf overlijdt, is zij er nog steeds. Ook tijdens het verschijnen van dit boek in maart 2018, een jaar na Stariks dood, leeft ze nog.
Eigenlijk bestaan de bezoekjes voornamelijk uit een eindeloze herhaling van dezelfde handelingen. Starik gaat een uur naar het tehuis, neemt zijn krant mee om wat te doen te hebben, en gaat vaak met zijn moeder naar de tuin van het tehuis. Daar gaan ze op een bankje zitten lezen. Nou ja, Starik leest en moeder doet alsof. Starik haalt witte wijn voor zijn moeder en cassis voor zichzelf en zo verstrijkt de tijd, terwijl zijn moeder voor de zoveelste keer zegt: “Heerlijk, met dat windje erbij.”
Af en toe gebeurt er iets afwijkends. Zo gaat de afdeling (zes personen) een keer naar het Stedelijk Museum, wat een hilarisch verslag oplevert. Wat ook terugkeert zijn de perikelen rondom de kleding van zijn moeder. Kleding die wegraakt of te vies wordt om nog gereinigd te worden. Op een dag verdwijnt zelfs haar winterjas die ook nooit meer gevonden wordt. Het kopen van een nieuwe jas wordt dan weer een hele onderneming.
Indringend zijn de beschrijvingen van de andere patiënten die komen en gaan.
Ondanks de vele herhalingen in handelingen, verveelt Klaar nooit. Het is, vooral voor degenen die een demente dierbare hebben/hadden, heel herkenbaar. Starik laat de lezer goed voelen hoe het is om een persoon waar je eigenlijk geen goede relatie mee hebt, toch tot het einde toe bij te staan. Het is een gevoel van plichtsbesef dat Starik heel sterk had. Vrouwkje Tuinman heeft er goed aan gedaan om deze bundel samen te stellen. Het is een mooi eerbetoon aan een schrijver die veel te vroeg stierf. Of zoals Starik zelf zei na zijn infarct: “Achtenvijftig is een nikserige leeftijd om te sterven.” Starik werd uiteindelijk negenenvijftig.
