Vlammende aanklacht tegen de hedendaagse natuurbescherming

Kerken van goud, dominees van hout – Rob Bijlsma – Atlas Contact – 352 blz.

De natuur staat in ons land onder druk, daar zullen de meeste mensen wel van op de hoogte zijn. Dat we in Nederland nog prachtige natuurgebieden hebben, danken we met name aan onze natuurbeschermers van het eerste uur, zoals de bekende Jac P. Thijsse, die destijds succesvol actie voerde voor het behoud van het Naardermeer. En zoals Thijsse waren er velen. Hun inzet leidde onder andere tot de oprichting van de Vereniging tot behoud van Natuurmonumenten (NM) en zorgde ervoor dat een instantie als Staatsbosbeheer (SBB), bij de aanplant van bossen voor de houtindustrie, ook oog had voor het behoud van terreinen met hoge natuurwaarden zoals heidevelden en venen. Tevens kreeg iedere provincie een Stichting of Vereniging voor landschaps- en natuurbehoud.

Goed geregeld dus, die natuurbescherming in ons kleine, dichtbevolkte landje? Dat zal niet iedereen kunnen beamen, zeker als men het recente werk van de gedreven natuurbeschermer, veldbioloog en roofvogelkenner Rob Bijlsma, heeft gelezen. Bijlsma begon zijn studie naar vogels op de Veluwe, met name in het natuurgebied Planken Wambuis. In 1990 verhuisde hij naar het Drenthe, waar hij woont aan de rand van het Nationaal Park Drents Friese Woud. Bijlsma (1955), is een echte selfmade man: een autodidact die al op tienjarige leeftijd met vogelstudie bezig was en de natuurstudie in de ruimste zin van het woord tot zijn levenswerk heeft gemaakt. In 2012 verscheen van zijn hand “Mijn roofvogels”, een neerslag van zijn veldonderzoek tot die tijd. Ook in dat boek toonde hij zich al kritisch over modetrends in het natuurbeheer.

Kerken van goud, dominees van hout, (deze uitspraak is van de moeder van de auteur die uit een Gereformeerd milieu afkomstig is), heeft als ondertitel “Over de verwording van de Nederlandse natuurbescherming”. Dat heeft een reden. Volgens de auteur verzaakt de natuurbescherming haar taak: het beschermen van de natuur en de daarbij horende flora en fauna. Met name grootschalige boskap, de voortdurende ingrepen om “gewenste” natuur te creëren en de prioriteit die gegeven wordt aan de bevordering van massarecreatie, is voor Bijlsma een steen des aanstoots.

En, het moet worden gezegd, hij brengt zijn bezwaren uitstekend onderbouwd, scherp geformuleerd, met ironie, cynisme en zonder aanzien des persoons, naar voren:

“De huidige natuurbeschermer is steeds vaker een ambtenaar met een negen tot vijf mentaliteit, gestoken in met bedrijfslogo’s behangen merkkleding, werkzaam bij clubs waarvan de leiding in handen is van marketeers, managers en polderaars. Deze clubs zijn druk doende de moeizaam bijeengesprokkelde natuurgebieden te verkwanselen aan de meest biedende, of te laten vernielen om er andere natuur van te maken. Die andere natuur is niet alleen betere natuur, maar ook veel geschikter voor mensen om zich uit te leven.”

Bijlsma maakt grote indruk in dit werk door zijn werkelijk ongelofelijke feitenkennis, gebaseerd op uitputtend en zeer gedetailleerd veldonderzoek. Zo toont hij aan dat het netwerk van paden in het Nationaal Park steeds dichter is geworden waardoor de (kans op) verstoring van flora en fauna navenant toeneemt. Hilarisch, maar met een serieuze ondertoon, is zijn onderzoek naar het “abdominaal profiel” (het buikje), van de boswachter:

“In 2018 tot en met 15 april 2020 zat ik in West-Drenthe 650 dagen (of delen ervan) in het veld. In dat tijdvak zag ik af en toe een groene jongen in het wild, zij het meestal in ingeblikte vorm: in net iets meer dan 70% van de ontmoetingen ging het om een langsrijdende auto met het logo van een groene organisatie. Van een groenjas lopend in het veld ging ik altijd even na waar zijn auto stond. Dat was niet zo moeilijk want vaak op zichtafstand. De grootste afstand tussen een boswachter en zijn auto was 260 meter”.

Bijlsma geeft het zelf toe: hij bezit geen diplomatieke gaven, de stroopkwast is aan hem niet besteed. Kerken van goud, dominees van hout, is een hartstochtelijk pleidooi voor natuurbescherming waarbij die natuur op de eerste plaats komt en niet exploitatie, recreatie en modieuze nieuwlichterij. Daarom verplichte kost voor iedereen die werkzaam is bij groene organisaties en zeer aanbevolen voor eenieder met interesse in natuur en natuurbehoud.

Dick Huitema