Nauwkeurige beschrijving van Judaswerk
Vogelvrij: de jacht op de Joodse onderduiker- Sytze van der Zee-De Bezige Bij- 539 blz
“Ze arresteren dag en nacht honderden Joden. Het enige gevaar is dat ze zich soms verrijken aan Joodse eigendommen.”
Bovenstaand citaat van Rauter, de hoogste SS- politiechef tijdens de bezetting, sloeg op de inzet van de Amsterdamse politie. Helaas gold dit grosso modo voor het gehele Nederlandse politiekorps, na “Vogelvrij” gelezen te hebben, hoeft daarover geen twijfel meer te bestaan.
Sytze van der Zee, voormalig hoofdredacteur van Het Parool en kind van “foute ouders”, doet in dit omvangrijke werk boeiend verslag van de weerzinwekkendste praktijken: de wreedheid, valsheid, roofzucht, het opportunisme en de meedogenloosheid waarmee de jacht op Joodse onderduikers werd uitgevoerd, wekt bij de lezer afschuw en verbijstering.
Maar je blijft lezen want je wilt weten wat er precies gebeurde en hoe het afliep: hebben de slachtoffers het overleefd (haast nooit) en is de verrader gestraft? (soms, in veel gevallen een lichte straf).
Van der Zee , naar eigen zeggen altijd al gefascineerd door de Tweede Wereldoorlog en schrijver van het boek “Potgieterlaan 7”, over zijn jeugd als NSB-kind, wordt benaderd door Ton Ahlers die beweert dat zijn vader Anne Frank en haar familie zou hebben verraden. Uitvoerig beschrijft hij in het eerste hoofdstuk zijn onderzoek naar deze bewering, het moeizame contact met de labiele Ahlers, om tenslotte tot de conclusie te komen dat Ahlers senior de verrader niet kan zijn geweest. Het is wĂ©l de aanleiding voor Van der Zee te gaan schrijven over de jacht op de Joodse onderduiker in het algemeen. In zijn voorwoord geeft hij eerst wat feitelijke informatie: van de Nederlandse Joden is 70 procent vermoord, veel meer dan in BelgiĂ« (42 %), Frankrijk (36% ) en ItaliĂ« (17%). De Italianen namen wel anti-Joodse maatregelen maar weigerden deportatie. In Denemarken werden de meeste Joden, tegen een vergoeding, door vissers overgezet naar Zweden. Van de West-Europese landen slaat Nederland het slechtste figuur of in de woorden van Adolf Eichmann: “In den Niederlanden war das eine Pracht!”
Als oorzaak van het hoge percentage slachtoffers worden de bekende feiten genoemd, zoals het perfecte registratiesysteem, de concentratie van Joden in Amsterdam en de kopgeldpremies(verradersloon). Van der Zee wijst echter nadrukkelijk op nog een oorzaak: het gebrek aan morele en mentale weerbaarheid bij het overgrote deel van de bevolking. Mede daardoor konden de Duitsers hier meedogenloos te werk gaan .
Het grootste deel van Vogelvrij bestaat uit de beschrijving van de vervolging: de speciale politiediensten en de activiteiten van de belangrijkste verraders. Van der Zee verdeelt deze groep in niet -Joodse en Joodse. Hij is van mening dat verraad van Joden door hun geloofsgenoten teveel onderbelicht is gebleven in de Nederlandse geschiedschrijving over dit onderwerp. Terecht wijst hij er hierbij op dat Joden veelal voor een duivels dilemma werden gesteld: meewerken aan het verraad of deportatie, maar dat sommigen tot het laatst met volle overgave hun verraderswerk uitvoerden zoals Ans van Dijk en Bernhard Joseph
De kracht van Van der Zee’s boek bestaat eruit dat hij deze verraders een gezicht geeft door een nauwkeurige beschrijving van hun judaswerk. Huiveringwekkend en deprimerend, maar noodzakelijke lectuur voor een ieder die op de hoogte wil zijn van deze zwarte bladzijden uit onze geschiedenis.
Dick Huitema
