Afke’s tiental van Nienke van Hichtum

De sfeer van het verleden

Een jeugdboek waar ik goede herinneringen aan heb en wat ik destijds met heel veel plezier heb gelezen is Afke ’s tiental van Nienke van Hichtum, pseudoniem van Sjoukje Bokma de Boer, die getrouwd was met de socialistische voorman Piter Jelles Troelstra.
Het boek werd voor het eerst uitgegeven in 1903. De schrijfster baseerde zich op de werkelijkheid: ze had een meisje in dienst dat Hiltsje heette en zij vertelde veel over haar grote familie. Het hele gezin vinden we terug in Afke’s tiental. De familie leefde in uiterst armoedige omstandigheden, zelfs voor die tijd, waarin sociale voorzieningen praktisch ontbraken en er een groot standsverschil bestond.

Ik kan me nog goed herinneren dat het boek me vooral aansprak door de levendige beschrijving van het alledaagse reilen en zeilen van zo’n grote huishouding, de moeite die men moest doen om iedere dag weer voldoende eten op tafel te krijgen, de realistische weergave van de grote tegenstelling tussen arm en rijk en, vooral, de warmte en geborgenheid in deze hechte familie.
Aan dit laatste droegen zeker ook de paginagrote illustraties in bruintinten van J.H. Isings bij die ik heel mooi vond en helemaal passend bij het verhaal.

Afke’s tiental speelt op het Friese platteland en had, vanwege het taalgebruik van de schrijfster, voor mij een typisch “Friese” uitstraling. Wij woonden destijds in een dorpje in Groningen en als de familie van mijn vader op bezoek was, hoorde ik een taal die ik in het boek las: Nederlands, boordevol Friesismen.

“Dit boek mag jij wel hebben,” sprak de meester toen er een aantal aan de kinderen werd uitgedeeld om mee naar huis te nemen. Ik was er eigenlijk helemaal niet blij mee, want Afke’s tiental? Dat leek me een meisjesboek en dat las je als jongen toch niet? Op aanraden van mijn vader, die bekend was met het verhaal, ben ik het toen toch maar gaan lezen.

Inmiddels is uitgeverij Kluitman toe aan de zestigste druk, maar eerlijk gezegd denk ik niet dat het voor de jeugd van nu nog erg aantrekkelijk is, want, ondanks de voetnoten bij bepaalde begrippen, ademt het hele boek de sfeer van het verleden. Zodoende is Afke’s tiental nu vooral een boek voor ouderen om in een nostalgische bui uit de kast te trekken.

Dick Huitema

Deze hommage is speciaal geschreven voor de Kinderboekenweek 2013