Een boek dat meer lezers verdient
De nieuwe Kratz – Gerard van Emmerik – Nieuw Amsterdam – 221 blz.
De nieuwe Kratz is al een jaar geleden is uitgegeven, ik kende het niet, maar iemand raadde het mij aan. Het boek heeft het stempel ‘roman’ gekregen en lijkt bedoeld voor volwassenen, toch heeft de cover de uitstraling van een jeugdroman. Zijn de in repen geknipte halve hoofden van de twee jongens al een verwijzing naar de verknipte karakters die in het verhaal voorkomen? Het boek draait om Julien, een jongen van zestien die door zijn zieke moeder in een tehuis – het Pelzer-Hoffmann Instituut – is gedumpt. De bewoners van het instituut zijn jongeren die geen ouders meer hebben of ouders hebben die tijdelijk of permanent niet voor hun kinderen kunnen of willen zorgen. Julien en Neil, zijn kamergenoot, zijn er twee van. Zij worden verzorgd en in de gaten gehouden door personeel dat Van Emmerik aanduidt als ‘de blauwe overalls’.
Het verhaal begint als Karl en Hildegard Kratz hun aanstaande pleegzoon Julien komen ophalen bij het instituut. Daarvoor hebben ze al wat tijd met hem doorgebracht en hij mag nu definitief bij hen komen wonen. Hij zal de nieuwe Kratz moeten worden, want hun zoon Michael (Maikie) is onder tragische en vooralsnog onopgehelderde omstandigheden om het leven gekomen.
Het liefst zou Julien weer herenigd worden met zijn moeder, een telemarketeer met een prettige stem, maar die neemt nooit de telefoon op. De keren dat hij haar bezoekt, blijkt ze steeds zieker te zijn. Zonder dat het wordt benoemd, is het duidelijk dat ze niet meer beter zal worden. Moeder heeft een groot geheim voor Julien, want ze heeft nooit willen vertellen wie zijn vader is. Slechts vage verhalen over een blonde Viking ergens uit Zweden of Noorwegen of Denemarken zijn Julien bekend. Uiteraard zet dit zijn fantasie aan het werk. Emmerik geeft aanwijzingen over wie zijn vader zou kunnen zijn. De lezer krijgt daarover al snel een idee. Hoewel ik in degene die Van Emmerik bedoelt eigenlijk geen blonde Viking kan zien. Julien haalt het natuurlijk ook maar in zijn hoofd.
Door telkens van perspectief te wisselen, leren we de onzekere Hildegard en de ongeïnteresseerde Karl kennen. Verder krijgt de oudere kamergenoot Neil, een jongen die een autistische aandoening heeft en zich alleen senang voelt als hij quizvragen kan stellen, veel aandacht.
Van Emmerik werkt naar een climax toe, maar soms dwaalt hij van de rechte lijn af en wordt er aandacht besteed aan de affaire tussen Hildegard en Raymond, een lid van de praatgroep waar Hildegard deel van uitmaakt. De groep komt regelmatig bij elkaar om te praten over hun overleden kinderen. Ook de naast het huis van de Kratzen gelegen opvang voor vluchtelingen krijgt behoorlijk wat aandacht, zonder dat het volgens mij van belang is voor het verhaal.
Boeiend zijn de interacties tussen Neil en Julien., die ‘Brokebackmountainachtige’ dingen doen. Neil is weliswaar in de twintig, maar erg onzeker en hij gedraagt zich onvolwassen. De twee maken plannen om later ergens in een grote stad samen te gaan wonen. Het zijn natuurlijk maar dromen, zoals veel pubers die kunnen hebben.
Aan het eind wordt onthuld hoe Maikie is omgekomen, wat Neil en Julien ermee te maken hebben en waarom Hildegard en Karl Kratz juist Julien als zijn vervanger wilden hebben. De nieuwe Kratz is vakkundig opgebouwd, verrassend en origineel en Van Emmerik schrijft in een sobere eigen stijl die goed bij dit verhaal past. Een boek dat, door de cover en de niet commerciële titel, een beetje aan de aandacht is ontsnapt en meer lezers verdient.
