Bomen in woord en beeld

Wijsheid uit Het verborgen leven van bomen – Peter Wohlleben – vertaling: Bonella van Beusekom – A.W. Bruna Uitgevers – 144 blz.

Tien jaar geleden maakte de Duitse boswachter en auteur Peter Wohlleben wereldwijd furore met Het verborgen leven van bomen. Sindsdien volgden nog enkele boeken en zelf een paar documentaires over de ecosystemen in bossen en hun rol in de klimaatverandering. Wijsheid uit Het verborgen leven van bomen gaat nog een stapje verder: het koppelt inzichten uit Wohllebens bestseller aan beelden van kunstenaars waardoor de lezer niet alleen de rijkdom van het bos begrijpt maar deze ook visueel ervaart.

Antropomorfe aanpak

Het boek distilleert de essentie uit Wohllebens eerdere werk en presenteert thema’s zoals communicatie, veerkracht, schoonheid, ouderdom, familie, samenleving en overleving binnen het bos. Door parallellen te trekken tussen het ecosysteem van het bos en menselijke ervaringen, benadrukt Wohlleben de diepgaande verbondenheid tussen mens en natuur.

Wohlleben gaat hierbij ver en dat levert hem vanuit wetenschappelijke hoek de nodige kritiek op. Zo vinden wetenschappers dat hij bomen te veel vermenselijkt door ze eigenschappen en emoties toe te schrijven die typisch menselijk zijn. Zo stelt hij bijvoorbeeld dat bomen pijn registreren als er een dier aan hen knabbelt. Dit suggereert dat bomen effectief pijn voelen. In feite gebeuren er inderdaad op dat moment chemische processen in een boom en worden stoffen vrijgegeven maar dit zijn puur biologische en geen emotionele processen. De titels van heel wat wijsheden suggereren dergelijke antropomorfe visie: kunnen planten denken? Stille schreeuwen. Herinneringen maken. Optimisme. Deze manier van voorstellen kan een vertekend beeld geven van de werkelijkheid en het is belangrijk om een onderscheid te maken tussen wetenschappelijke feiten en metaforische beschrijvingen. In ieder geval moedigt de auteur ons wel op deze manier aan om de natuur met meer respect en aandacht te benaderen wat essentieel is voor zowel onze toekomst als die van de planeet.

Combinatie kunst en tekst

In totaal zijn ongeveer zestig wijsheden opgenomen. Na de titel volgt een korte tekst met de inhoudelijke essentie van een wijsheid vergezeld van een kleurenafbeelding van een schilderij of kunstwerk. De meeste werken dateren uit de negentiende of begin twintigste eeuw maar er zijn ook oudere en recentere werken opgenomen. Onder de kunstenaars heel wat ronkende namen zoals Gustav Klimt, Vincent van Gogh, Caspar David Friedrich en Paul Cézanne maar ook minder bekende en niet-westerse namen zoals Komatsuya Hyakki of Watanabe Seitei. Hier en daar zijn nog wat citaten opgenomen van Wohlleben. Achter in het boek met leeslint vinden we nog een tabel met wijsheden uit Het verborgen leven van bomen met telkens de corresponderende bladzijde.

Wijsheid uit Het verborgen leven van bomen is een visueel aantrekkelijk boek dat kunst en tekst combineert. Door de antropomorfe aanpak van Wohlleben oogt het wat alternatief maar het vormt een perfecte metgezel voor wie de rijkdom van een bos wil koesteren en waarderen. Het boek maakt ons bewust van de wonderlijke complexiteit van bomen en bossen en hun rol in het grotere ecosysteem dat ons ondersteunt.

Kris Muylle