Daanje blaast je omver
Het lied van ooievaar en dromedaris – Anjet Daanje – Passage – 643 blz.
Anjet Daanje brak door met De herinnerde soldaat dat de longlist van de Libris Literatuurprijs haalde, maar niet tot de shortlist doordrong. Ten onrechte volgens mij. Het lied van ooievaar en dromedaris gaat die shortlist zeker halen. Het boek bestaat uit elf losse verhalen, novellen, die zo op het oog niet veel met elkaar te maken hebben. Ze beslaan een periode van anderhalve eeuw. Alle verhalen worden voorafgegaan door fragmenten uit biografieën over de fictieve schrijfster Eliza May Drayden, het alter ego van Emily Brontë. Eliza May schreef het raadselachtige boek Haeger Mass. Ook gedichten van Eliza May komen regelmatig terug. De gedichten die worden geciteerd worden door Daanje toegeschreven aan Eliza, maar zijn vertalingen van de gedichten van Emily Brontë. Hier vallen Eliza May en Emily geheel samen.
Eliza May Drayden is net als Emily Brontë de dochter van een geestelijke en heeft twee schrijvende zusters, Helen en Millicent. Ze wonen in de pastorie van het dorp Bridge Fowling. Millicent schreef het boek De weduwe, dat beter wordt beoordeeld dan het boek Haeger Mass van Eliza May. Hetzelfde overkwam Emily Brontë toen haar boek De woeste hoogten als minder werd gezien dan Jane Eyre van haar zuster Charlotte. Zo zijn er dus allerlei overeenkomsten en parallellen te vinden tussen Eliza May Drayden en Emily Brontë.
Als hun vader overlijdt, moeten Eliza May en Millicent de pastorie verlaten. Helen is dan al gestorven. De opvolger van hun vader is pastoor Jennings. Millicent Drayden trouwt na enige tijd met Jennings en keert terug naar de pastorie. Ook Eliza May komt na een paar maanden bij hen wonen. Eliza May en Millicent overlijden kort na elkaar en pastoor Jennings trouwt Grace Appleton. Na de dood van Eliza May maakt haar boek Haeger Mass, net als De woeste hoogten onder een mannennaam gepubliceerd, furore en staan er biografen op de stoep die haar leven willen optekenen. Ze bezoeken het dorp, de kerk en haar graf en ondervragen dorpsgenoten. De eerste biografe is Agnes Chambers.
Grace Jennings – Appleton vindt tussen de oude kleren die Jennings steeds bewaard heeft van zijn vrouw en Eliza May een klein zwart boekje. Er moeten er tientallen zijn geweest, waarin de zussen hun verhalen opschreven, maar die zijn vernietigd. Dit zwarte boekje is per ongeluk overgebleven. Het is volgeschreven door Eliza May. Grace probeert het maandenlang te ontcijferen, maar ze komt er niet uit. Uiteindelijk stuurt ze het boekje anoniem op naar de biografe Agnes Chambers, omdat ze denkt dat het bij haar de aandacht krijgt die het verdient.
Dit zwarte boekje speelt in verscheidene verhalen een belangrijke rol. Het is het enige handschrift van Eliza May Drayden dat is overgeleverd. Agnes Chambers besteed jaren aan het ontcijferen van de aantekeningen in het boekje. De meeste notities blijven een raadsel. Ze gaat er zo in op dat ze haar dochters verwaarloost. Nog erger voor haar is het dat ze door andere biografen wordt beschuldigd van het vervalsen van het boekje. Zowel zij als haar man worden steeds meer gewantrouwd en dat gaat zelfs zover dat de textielfabriek die haar man bezit failliet gaat. Het zwarte boekje betekent de ondergang van het gezin Chambers.
Biografen blijven maar op zoek naar elke snipper informatie die meer kan vertellen over het leven van Eliza May Drayden, maar dat blijft grotendeels in nevelen gehuld. Heerlijk voor schrijvers die haar leven willen romantiseren, maar het gebrek aan informatie is natuurlijk fnuikend voor biografen.
Het eerste verhaal in Het lied van ooievaar en dromedaris gaat over Susan Knowles – Chester. Ze is getrouwd met een begrafenisondernemer en legt de doden af in Bridge Fowling. In 1817 als ze Sarah Drayden aflegt, de oudste zus van Eliza May, die op elfjarige leeftijd is gestorven, komt Eliza May kijken en dat is onze eerste kennismaking met de schrijfster in de dop. Dertig jaar later legt Susan Eliza May af.
Via verhalen over een Frans gezin tijdens WO I en een Engels gezin met een Duitse vader in WO II springen we uiteindelijk naar het eind van de twintigste eeuw als het zwarte boekje weer opduikt in de kluis van een verzamelaar van oude manuscripten. Het is intussen enorm veel geld waard. Het elfde en laatste verhaal gaat over een jongen en een meisje die samen natuurkunde studeren aan de universiteit van Groningen, Ties en Heleen. Heleen is een briljante studente die erg onhandig is en Ties helpt haar bij de praktische opgaven. Er is in het begin helemaal geen klik tussen de twee, maar toch worden ze een stel. Een thema dat een paar keer terugkeert in de verhalen is die van een schijnbaar onmogelijke liefde. Ties, die gek is op kerkklokken en horloges, geeft zijn studie op en wordt klokkenmaker, terwijl Heleen afstudeert. Ties gaat zich met de praktische kant van de tijd bezighouden en Heleen is bezig met de abstracte kant. De snaartheorie en de relativiteitstheorie zijn haar terrein. Zij is in haar werkruimte bezig om een briljante theorie over de tijd te ontwikkelen, totdat ze op een dag van een trapje valt en in coma raakt.
In de eerste verhalen waren er nog veel duidelijke verwijzingen naar Eliza May Drayden, maar hoe verder we in de tijd komen, des te schaarser worden de links met haar. In verhaal elf is dat alleen nog de naam Heleen de Nederlandse variant van Helen, de lieveling zus van Eliza May.
Het lied van ooievaar en dromedaris zit ingenieus in elkaar. De verhalen verschillen allemaal, maar toch tref je telkens een overeenkomst aan, zoals een begrafenis in de natuur, een nachtelijk treffen in een keuken, familieleden die elkaar brieven schrijven, terwijl ze onder één dak wonen en zo meer. Het knappe van Anjet Daanje is, dat ze in de elf verhalen telkens heel authentieke personages weet neer te zetten in verschillende tijden en totaal verschillende omstandigheden. Elk verhaal in Het lied van ooievaar en dromedaris is boeiend en al ontdek je als lezer niet alle verbanden en aanwijzingen van de schrijver, toch is het voor elke literatuurliefhebber heerlijk om dit boek te lezen. Voor mij het beste boek van de afgelopen twaalf maanden.
Boek bestellen!
