De beer is los!

De beroemde bereninvasie van Sicilië – Dino Buzatti – Vertaling: Renata Vos – Karaat – 132 blz.

Voorafgaande aan de bespreking eerst iets over Dino Buzatti (1906-1972). Nog voor hij zijn studie had afgerond werd hij journalist (beginnend als nachtredacteur) bij de Corriere della Sera te Milaan en bleef dat tot aan zijn dood. In Italië was hij zeer beroemd, o.a. door zijn verslagen van wielerwedstrijden. De verslagen van de Giro 1949 werden na zijn dood gebundeld en ook in het Nederlands vertaald (De ronde van Italië, 2010). In Nederland verschenen ook nog: Paniek in de Scala (1966, verhalen, serie: Meesters der Fantastische Vertelkunst), Een Liefde (2006) en De woestijn van de Tartaren (2006), in 1955 ook als Eenzame vesting en in 1972 als De Tartaarse woestijn uitgegeven. Dit boek heeft hem wereldberoemd gemaakt en is in meer dan twintig landen vertaald. Van harte aanbevolen!

Wie Sicilië heeft bezocht en daar geen bergen (behalve de Etna) en beren heeft gezien, of voor toekomstige bezoekers die bergen en beren willen zien: dit boek is een sprookje uit lang vervlogen tijden voor kinderen van 9 tot 99 jaar, volgens Buzatti. Hij begint zijn verhaal met het voorstellen van de personages. Lees dit niet eerst, maar pas als het desbetreffende personage aan bod komt. Dan volgt een beschrijving van de locatie (wel lezen).

De beren leven hoog in de bergen. Tonio, de zoon van hun leider, Koning Leonzio, wordt door jagers gekidnapt. Leonzio durft dat niet aan zijn onderdanen te vertellen en zegt dat Tonio in een ravijn is gevallen. De strengste winter sinds berenheugenis veroorzaakt voedseltekort en de beslissing naar het dal van de mensen te gaan om eten te veroveren. De beren bevalt het prima in het dal. Ze blijven, tot woede van de Groothertog, de dictator van het eiland. Hij gaat de strijd met de beren aan, maar verliest. In de komende tijd lijken de beren zich steeds meer met de mensen te vereenzelvigen: de hebzucht slaat toe, ze beginnen te gokken, ze vinden een diefstalletje niet zo erg en ook andere zaken die het daglicht niet zo goed kunnen verdragen worden hen eigen. Ze worden zo ijdel dat er zelfs een standbeeld van Koning Leonzio gaat komen. Als dat maar goed gaat! Blijven de beren in het dal? Vindt de koning zijn zoon terug? Overleeft Leonzio de concurrentie? Dat zal na verder lezen vanzelf blijken.

In dit bizarre ‘landschap’, soms zelfs surrealistisch, zoals de Peloritaanse bergen, de Duivelsgrot en het Artisjokkenpark, speelt het verhaal zich af. Behalve de al genoemde personages, krijgen nog veel meer extravagante figuren een belangrijke rol. Professor De Ambrosius voorspelt voor de Groothertog wat de beren zullen gaan doen. Beer Marsepein probeert nieuwe wapens voor de beren uit te vinden, maar in de bergen is geen materiaal voorhanden. En dan zijn er natuurlijk de nodige monsters: de Snaterkater, de Zeeslang en zou de Weerwolf ook tevoorschijn komen?

Dat Buzatti zo’n ruime leeftijdsgroep noemt is niet verwonderlijk. Het verhaal heeft vele lagen. Het is spannend en humoristisch genoeg om kinderen te boeien. Daaronder is heel veel verborgen. De auteur neemt, voor wie een stukje Italiaanse geschiedenis kent, nogal wat bobo’s op de korrel. Maar ook zonder die geschiedenis blijft het boeien, want de auteur heeft er een volstrekt tijdloos verhaal van gemaakt. En wat te denken van de impliciete maatschappijkritiek. De beren zijn de migranten die in het dal moeten integreren en we hebben kunnen lezen waartoe dat al niet kan leiden. Daarin weet Buzatti precies te doen, wat in dit genre voor succes zorgt: volledig ongegeneerd overdrijven. Hij laat daarmee ook de lezer grenzen opzoeken.

Buzatti bouwt zijn boek op in twaalf hoofdstukken. Elk hoofdstuk begint met een tekening in zwart-wit. Daarnaast een grote hoeveelheid prachtige tekeningen in kleur, voorzien van een verklarend kadertje. Alle tekeningen zijn van de auteur zelf en vullen de tekst perfect aan. In het verhaal zijn een aantal verzen opgenomen. Daarbij liggen de enige twijfels bij dit boek. Ze haperen nogal eens in het ritme en ook de letterlijke inhoud wordt niet goed weergegeven. Zo wordt in de originele tekst gesproken over “Ma una sera arrivò un messaggero. Annuncia: sui monti un serpe nero!” (“Maar op een avond arriveerde een boodschapper. Kondigt aan: een zwarte slang op de bergen!), wat vertaald wordt als “Maar toen kwam er ineens een bericht:
er was een slang gezien, in het laatste daglicht!”. Deze slang bestaat in het Italiaans uit “puntini” (stippen), maar in het Nederlands uit “duizend tongen”! Gelukkig is de vertaling verder zo beregoed, dat dit geen afbreuk aan het geheel doet.

De auteur had met dit verhaal al succes toen het vlak voor het einde van de Tweede Wereldoorlog als feuilleton in zijn krant verscheen. Na het einde van de oorlog, in 1945, werd het in boekvorm uitgegeven. Een gelukwens aan uitgeverij Karaat, die deze klassieker van de twintigste-eeuwse kinderliteratuur voor het eerst in Nederland te hebben uitbrengt.
Genoten van het boek? Kijk dan ook naar de animatiefilm – Lorenzo Mattotti’s La fameuse invasion des ours en Sicile – die deze zomer voor het eerst op het filmfestival van Cannes werd vertoond.

Kees de Kievid