De illusie van het maagdelijk wit

De oudheid in kleur – Vinzenz Brinkmann, Ulrike Koch-Brinkmann & Sam Cleymans – Lannoo Campus – 119 blz.

Een gemeenschappelijk kenmerk van beelden uit de klassieke oudheid is de witte kleur. Althans zo lijkt het. Bij het nauwkeurig bekijken van deze beelden zijn zelfs met het blote oog dikwijls nog verfresten te zien. Ook Griekse schrijvers hebben het over de kleuren van marmeren gebouwen en standbeelden. De klassieke oudheid was zonder meer kleurrijk. Verfstoffen waren kostbaar en een teken van schoonheid.

Wie de polychromie van Griekse en Romeinse standbeelden wil bewonderen kan nog tot en met 2 juni 2024 terecht in het Gallo-Romeins Museum in Tongeren. Op deze tentoonstelling zijn tal van reconstructies te zien van Griekse en Romeinse beelden van de Duitse archeoloog Vinzenz Brinkmann die door zijn echtgenote Ulrike Koch zijn beschilderd. Deze reconstructies zijn onderdeel van een reizende tentoonstelling die onder de naam ‘Bunte Götter’ (‘Goden in kleur’) sinds 2003 al in 26 musea wereldwijd zijn gepresenteerd. Dit boek werd uitgegeven naar aanleiding van de tentoonstelling in Tongeren in samenwerking met de Belgische archeoloog Sam Cleymans die als wetenschappelijk medewerker verbonden is aan het Gallo-Romeins Museum.

Deze uitgave staat in het eerste hoofdstuk stil bij de vraag waarom we denken dat marmeren beelden in de oudheid wit waren. Een belangrijk element is dat in heel wat films en TV-series zoals Ben-Hur (1959), Gladiator (2000) en Pompeii (2014) de sculpturen altijd onbeschilderd blijven. Dit beeld wordt nog versterkt door stripverhalen (bv. Asterix en Obelix) en videogames (zoals Rome Total War). Vervolgens komt de lange traditie van veelkleurige beelden aan bod in de Griekse en Romeinse beeldhouwkunst. Hoe de standbeelden werden gemaakt en beschilderd vormt het onderwerp van het vierde hoofdstuk. Tot slot wordt uitvoerig uitgelegd welke methoden ter beschikking staan om de polychromie van de antieke standbeelden te reconstrueren. Verspreid in het boek wordt uitgeweid over hoe bepaalde kleurpigmenten werden gemaakt en voor welke beelden. Zo werd purper gewonnen uit een kliertje van de purperslak. Deze kleur was voorbehouden voor mensen met een belangrijke maatschappelijke positie. Opmerkelijk is dat zelfs bronzen beelden een kleur kregen. Twee standbeelden van boksende mannen die op de Quirinaalheuvel in Rome werden teruggevonden vertonen zelfs blauwe plekken en bloedvlekken die met verschillende metaalsoorten zijn aangemaakt. Op andere beelden werden juwelen in bladgoud aangebracht. Ogen bestonden uit inlegwerk gesneden uit stenen met verschillende kleuren.

Het boek is heel toegankelijk geschreven voor een breed publiek en is uitvoerig geïllustreerd met kleurenafbeeldingen. De oudheid in kleur is een mooi verzorgde uitgave die je heel anders doet kijken naar klassieke standbeelden.

Kris Muylle