De Maas: meer dan een waterweg

De Maas. Het verhaal van een rivier – Wim Peumans – Manteau – 352 blz.

Wie bij een boek over een rivier denkt aan saaie aardrijkskundelessen of droge historische data, zal aangenaam verrast worden door De Maas van Wim Peumans (1984). Dit is geen gids met enkel weetjes maar een meeslepende tocht langs een van Europa’s boeiendste rivieren.

Een rijk kleurenpalet van stemmen

Wim Peumans, antropoloog van opleiding, begeleidt de lezer langs de oevers van De Maas, door steden en dorpen, over bruggen en langs sluizen en beschrijft hoe de rivier verweven is met het leven van mensen. Hij gaat zelf in de Maas zwemmen en helpt moderne druïden met het afsnijden van de maretak. Vissers, onderwaterarcheologen, boeren, kunstenaars, historici, natuurliefhebbers en bewoners die met de rivier vergroeid zijn, komen aan het woord: een rijk kleurenpalet van stemmen.

Hij vertelt over Greetsje Blankers, de laatste ‘holbewoner’ van Nederland en spreekt af met twee Nederlandse zussen, de Kasteeltweeling. Peumans laat je de Maas ook voelen. Als lezer wandel je met hem mee langs de oevers, hoor je het kabbelen van het water, leer je fauna en flora kennen en zie je hoe de rivier in verschillende seizoenen een ander gezicht toont. Peumans heeft duidelijk de tijd genomen om zijn onderwerp te bestuderen en ter plaatse te verkennen. Een huzarenstukje want uit het dankwoord blijkt dat de auteur geen rijbewijs heeft. Dit lijkt eerder een troef dan een beperking: te voet of met het openbaar vervoer zie je meer, hoor je beter, neem je de tijd.

 Literaire flair

De Maas is al eeuwenlang een bron van mythen en legendes, denk aan het verhaal van de vier heemskinderen en de Rocher Bayard of van de mysterieuze Mahwot. Peumans schrijft vlot en beeldend, met oog voor detail en in zijn enthousiasme soms wat langdradig. Tegelijk weet hij met een kenmerkende literaire flair de rivier tot leven te wekken als een personage op zich: grillig, onvoorspelbaar en onverzettelijk. De Maas is een bron van voorspoed en schoonheid, maar evenzeer een bron van vernietiging. Overstromingen, vervuiling en menselijke uitbuiting passeren de revue. De Maas wordt niet alleen een rivier in geografische zin, maar ook een rivier van herinneringen, van migratie, van conflict en verzoening. In elk hoofdstuk wordt een ander aspect belicht: de geologische ontstaansgeschiedenis, de Maas als economische levensader, de Maas als historische grensrivier, als smokkelroute en als inspiratiebron voor schrijvers en schilders zoals Félicien Rops en William Turner. Hij belicht de gevaren van overregulering en het spanningsveld tussen economische belangen en ecologisch evenwicht. Dit doet hij zonder zwart-witdenken: hij toont hoe de Maas altijd een plek van verandering en aanpassing is geweest, en hoe die transformaties zowel winnaars als verliezers hebben voortgebracht. Maar de rivier is ook letterlijk een levensader: bijna negen miljoen mensen zijn afhankelijk van de Maas en haar zijrivieren voor hun drinkwatervoorziening.

Conclusie

De Maas is een aanrader voor iedereen die zich wil onderdompelen in de fascinerende wereld van rivieren. Of je nu een natuurvriend, een geschiedenisliefhebber of gewoon een nieuwsgierige lezer bent, Peumans weet je mee te slepen in zijn liefde voor de Maas. Zijn aandacht voor detail, zijn aanstekelijk enthousiasme en zijn brede blik maken dit boek tot een rijke en veelzijdige leeservaring die ongetwijfeld een breed publiek aanspreekt.

Kris Muylle