Een angstaanjagende vlucht
De knikkers van Qadir – Qadir Nadery en Leo Bormans – Uitgeverij Lannoo – 335 blz.
Qadir neemt ons mee op een reis door zijn leven. Het boek begint bij zijn jeugd, eind jaren negentig. We zien hoe hij opgroeit in een stoffig landschap, ergens in de bergen van Afghanistan. In zijn jonge leven, dat getekend wordt door jaren van oorlog, maakt hij al meer gruwelijkheden mee dan goed zijn voor een mens. Wanneer ik een paar hoofdstukken heb gelezen, krijg ik door dat de namen van de hoofdstukken vaak verwijzen naar de personen die één voor één uit zijn leven verdwijnen. Het gezin waarin hij opgroeit wordt steeds kleiner. Vrienden en collega’s: vrijwel niemand blijft. Soms zijn er kleine lichtpuntjes, zoals de vrouw die hij vindt en de kinderen die geboren worden. Qadir geeft ons een kijkje in de denkwereld en de gruwelijkheden van de Taliban, die dood en verderf zaaien in het land. ‘De oorlog eet vaders op’, schrijft hij. Maar zo te lezen slokt de Afghaanse oorlog alles en iedereen op. Niks blijft over, geen kruimeltje cultuur of beschaving. Zelfs eeuwenoude beelden worden vernietigd. Al het leven wordt uit het land gezogen.
In het begin moet ik het boek vaak wegleggen. De verhalen zijn zo beeldend beschreven dat ik het zo voor me zie gebeuren. Maar het duurt niet lang of Qadir’s bescheiden persoonlijkheid gaat in je hart wonen. Bovendien is zijn vlucht zo erg spannend dat ik wil weten of het hem lukt weg te komen uit het godverlaten land. Net wanneer ik denk dat het gezin eindelijk veilige grond onder de voeten heeft gevonden, blijkt die grond uit drijfzand te bestaan en is het uiterst onzeker of zij in Europa mogen blijven. De bureaucratie en arrogantie waar zij op stuiten is tenenkrommend. Het boek eindigt niet zo rooskleurig als ik graag had gezien. Op de laatste pagina wordt een vraag gesteld door een kind die me oprecht kippenvel geeft.
Net als het boek dat ik een tijdje terug las over Auschwitz, verbaast het me dat dit boek zo boordevol levenswijsheden staat. En het is kostelijk om Europa te zien door de ogen van een vluchteling die niet veel meer bezat dan een hutje in een verdord landschap, de kleren die hij droeg en de knikkers in zijn zak. Ik moet erg lachten wanneer hij een dag in de Efteling beschrijft, waarbij hij zich verbaast over het feit dat mensen dertig euro betalen om een uur in de rij te staan om vervolgens plastic bloemen te bewonderen die openen en weer sluiten, terwijl de levensechte bloemen in het park helemaal gratis voor ons bloeien. Zo beschrijft hij een lijst met dingen die hij tegenkomt in het nieuwe land, die de Taliban nooit zouden kunnen bedenken of toe zouden staan, zoals het vieren van een verjaardag, fonteinen, een vogelkijkhut, tekenfilms, kruiswoordraadsels, een speeltuin, met cacao in het schuim van een cappuccino tekenen, psychologische hulp, opendeurdagen, zebrapaden of theelichtjes. De lijst die hij noemt is nog veel langer. Als ik de woorden lees realiseer ik me hoe al die dingen die ik voor lief neem, eigenlijk heel erg bijzonder zijn. Ook realiseer ik me hoe naadloos dit boek aansluit bij deze huidige tijd, waarin wij nogal eens mopperen over wat onze regering allemaal wel of juist niet doet, terwijl we ons nog amper realiseren hoe bijzonder het eigenlijk is dat jongens én meisjes hier onderwijs kunnen volgen en we een regering hebben die zorgt voor essentiële zaken als ziekenhuizen en veilige wegen. Ik neem me voor om minder vaak te mopperen.
Dit is een boek dat ik van harte aan kan raden. Ik heb niet eerder zoveel briefjes tussen de bladzijden van een boek gestopt. De beeldspraak in het boek geeft het een extra dimensie. Ik wilde een paar mooie zinnen opschrijven in mijn recensie, maar het werden er teveel. Ik zou het boek graag zien als verplicht leesvoer op het voortgezet onderwijs. Het is misschien zware kost, maar daarna ben je voor eeuwig dankbaar dat je in een land geboren bent waar het zo veilig is en waar zo ontzettend veel voorzieningen zijn. Ik wil Qadir bedanken omdat hij mijn leven met zijn boek heeft verrijkt. Ik weet nu beter hoe vreselijk eng het is om een overtocht per boot te maken naar Europa. Ook begrijp ik iets meer over het conflict in Afghanistan. Ik had er geen idee van dat het ook in dat land gaat om een conflict tussen verschillende bevolkingsgroepen en minderheden. Tijdens het lezen moest ik denken aan de Afghanen die werkten voor de internationale troepen maar die we hier niet naartoe haalden. Ik hoop vooral dat dit boek gelezen zal worden door mensen die op posities zitten die het verschil kunnen maken voor vluchtelingen. Boek bestellen!
