Een dak, een meisje en een spook
Zeemeermeisje – Jowi Schmitz – Hoogland & Van Klaveren – 281 blz.
Twee jaar geleden werd op deze website van Jowi Schmitz het jeugdboek Beste broers besproken. De voorspelling dat dit boek zou gaan meedingen naar prijzen, is uitgekomen. In 2021 werd het bekroond met een Zilveren Griffel. Dit jaar publiceerde Jowi Schmitz voor iets oudere lezers (vanaf ongeveer elf jaar) Zeemeermeisje. En ook dit boek zal ongetwijfeld opgemerkt worden door jury’s van kinder- en jeugdliteratuur.
Hoofdpersoon is de twaalfjarige Miki. Haar leven staat behoorlijk op z’n kop als ze samen met haar vader in de meivakantie op een etage boven een café in Amsterdam gaat wonen. Vijftien jaar eerder woonde haar vader er als student ook. Haar moeder Ume, die Japanse roots heeft, is in Dedemsvaart gebleven. Erg gelukkig lijkt het huwelijk van haar ouders niet. Er is vaak ruzie, waardoor haar ouders weinig aandacht hebben voor Miki. Daar komt bij dat Ume zich voorbereidt op een reis naar haar geboorteland. Miki zal haar dan lange tijd niet zien.
Verder is er nog haar vriendje Tom, die haar steun en toeverlaat was. Vijf maanden geleden heeft ze echter ruzie met hem gehad, omdat hij verkering wilde en zij (nog) niet). Sindsdien heeft ze niets meer van hem gehoord. Hoewel ze hem erg mist, durft ze geen contact met hem op te nemen.
Genoeg om over te piekeren dus en dat doet Miki ook. Ze is erg onzeker, bijvoorbeeld over haar Aziatische uiterlijk, en voelt zich vaak anders dan haar vriendinnen, die nu met elkaar naar een ponykamp zijn. Miki wilde niet mee, want ze is ervan overtuigd dat pony’s net als andere dieren een hekel aan haar hebben. Amsterdam lijkt haar wel opwindend, maar ze was toch liever thuis, waar haar leven overzichtelijk was. Ze houdt niet van veranderingen en keuzes maken vindt ze lastig, ook omdat er vaak niemand is met wie ze echt kan praten. Als ze moet kiezen gooit ze een muntje op – een Japanse yen die ze van haar moeder heeft gekregen – en laat zo het muntje bepalen wat ze moet doen.
Alles bij elkaar voelt Miki zich vaak alleen, aan haar lot overgelaten. Dat gevoel heeft ze vanaf het begin ook in Amsterdam, vooral doordat haar vader al snel weer aansluiting heeft bij zijn vroegere vrienden en vriendinnen. Overdag bekommert hij zich nog wel om Miki, maar ’s avonds laat hij haar alleen in huis. Miki ligt dan wakker en schrikt voortdurend van alle geluiden boven zich. Geluiden die afkomstig zijn van Chris, de oude vrouw die op zolder woont en door de caféhoudster ‘het spook’ wordt genoemd.
Op een nacht raapt ze alle moed bij elkaar en gaat ze op onderzoek uit. Ze ontmoet de bijna blinde Chris en haar hulphond Bux. Chris, een nachtmens, neemt haar mee naar de tent op het dak, waarin ze woont. Al gauw raakt Miki bevriend met Chris en tot haar verbazing ook met Bux. Stukje bij beetje vertelt Chris haar over het avontuurlijke leven dat ze vroeger als reisjournaliste heeft geleid, samen met Felix, haar toenmalige geliefde die in Schotland woont. Veertig jaar geleden hebben ze elkaars hart gebroken, maar ze mist hem nog steeds. Ze heeft een verhaal voor hem geschreven, dat ze hem wil brengen, maar ze ziet daartoe geen kans omdat ze vrijwel blind is. Miki biedt aan mee te gaan.
Door het contact met Chris, bij wie ze zich steeds meer op haar gemak voelt, en ook door andere ontmoetingen in Amsterdam doet Miki belangrijke ontdekkingen over zichzelf. Doordat ze Chris kan helpen, heeft ze het gevoel dat ze nodig is. Haar zelfvertrouwen groeit. Dat brengt haar ertoe een zeegroene jurk te kopen. Een jurk waarin ze zich mooi voelt. Zeemeermeisje noemt haar vader haar dan.
Ondertussen is Chris bezig met het voorbereiden van de reis naar Schotland. Miki wil haar vader er wel over vertellen, maar die steeds veel te druk met zichzelf en zijn vrienden. Als hij haar van een terras wegstuurt met zijn pinpas – ‘Hier, jij wilde toch nog iets gaan doen? Ik trakteer’ – is ze zo boos, dat ze zonder met hem te overleggen met Chris en Bux meegaat naar Schotland. Eenmaal aan boord van de ferry voelt ze zich voor het eerst in lange tijd gelukkig. Daarbij doet ze weer een ontdekking: ‘Ik hou van het onderweg zijn.’
Tijdens de reis vertelt ze Chris over Tom. Die stelt voor hem een kaart te sturen. Op haar beurt zorgt Miki ervoor dat het verhaal van Chris bij Felix achterblijft, terwijl hij het aanvankelijk niet in ontvangst wilde nemen. Zo helpen Miki en Chris elkaar nieuwe stappen te zetten.
Terug in Amsterdam komt een stroom van gebeurtenissen op gang. De gemeente gaat de daktent van Chris weghalen, omdat deze als een gevaarlijke woonplek wordt gezien. Voor Chris is tijdelijke opvang in een verzorgingshuis geregeld. Miki organiseert dan een actie. De ontruiming kan ze niet tegenhouden, maar Chris kan wel op een passende manier uitgezwaaid worden, vindt ze.
Steeds meer voelt Miki zich thuis in Amsterdam. De stad biedt haar mogelijkheden, ze voelt zich vrij en durft keuzes te maken, ook wat Tom betreft. Het yen-muntje heeft ze niet meer nodig. Door dit alles begrijpt ze haar ouders beter: ook die moeten hun eigen beslissingen nemen. Hetzelfde geldt voor Chris, die in het tehuis haar eigen ingrijpende besluiten neemt. Het is Chris die voorstelt te stoppen met ‘het verhaal van het dak, van het meisje en het spook’. Zij en Miki gaan verder met hun leven en gaan beiden nieuwe verhalen maken, die ze elkaar zullen vertellen.
Zeemeermeisje is een geweldig boek, niet alleen voor jongeren maar ook voor volwassenen. De ontwikkeling van een onzeker pubermeisje dat meer en meer haar eigen leven vorm durft te geven is verpakt in een origineel verhaal, dat in prachtige taal wordt verteld en van begin tot einde boeit. Daarbij draait het niet alleen om Miki, ook de typering van de andere personages, met Chris voorop, is van uiterst sterk gehalte.
Boek bestellen!
