Een dominante moeder en haar dochter

Mijn Italiaanse moeder – Violet Leroy – De Kring – 288 blz.

Het verhaal begint in september 1945, wanneer de driejarige Anna Harper vertelt over de periode na de Tweede Wereldoorlog. Haar vader is niet aanwezig en ze moet samen met haar strenge moeder zien te overleven, wat niet makkelijk is. In de oorlogsjaren was ze nooit buiten geweest, omdat dat te gevaarlijk was. Nu verheugt de kleine Anna zich erop om naar school te gaan en met andere kinderen te kunnen spelen én eindelijk buiten te komen. Alhoewel de oorlog voorbij is, mag ze nog altijd niet naar buiten. Anna kijkt verlangend door de ramen naar de straat, waar ze op een dag een moeder ziet met aan haar hand een meisje. Iemand tikt het hoedje van de moeder van haar hoofd waarop een kaal hoofd te voorschijn komt.

Een joelende groep mensen komt om de moeder en kind staan en even later ziet Anna hoe een pot met uitwerpselen op hun hoofden wordt gegooid. Wanneer ze vier jaar wordt mag Anna nog steeds niet naar school en haar moeder verbiedt het haar om naar buiten te gaan. Na een tijdje komt haar vader eindelijk weer naar huis, maar zijn thuiskomst brengt Anna niet de gehoopte vreugde. De sfeer in huis blijft gespannen en haar moeder lijkt steeds strenger voor haar te worden. Ze brengt haar allerlei strenge en soms bizarre regels en lessen bij, die Anna uiteindelijk het gevoel geven dat haar moeder onmogelijk haar echte moeder kan zijn. Op een dag ontdekt ze dat haar moeder een Italiaanse vrouw moet zijn en eindelijk vallen de puzzelstukjes op hun plek. Toch?

Dit boek wordt gepresenteerd als een feelgood roman die ontroerend, lichtvoetig en grappig is, gebaseerd op ware gebeurtenissen. Het dekt echter de lading niet. Naast grappig en ontroerend heeft het boek een serieuze onderlaag die, behalve belangrijk om te vertellen, op zeer goede wijze de beklemmende tijdsgeest van de jaren veertig en vijftig toont. Het verhaal laat een meisje zien dat door de bizarre, strenge en liefdeloze behandeling van haar moeder vervreemd van haar raakt en daaraan probeert te ontsnappen door zich in een fantasiewereld te verstoppen. De schrijfster laat zeer goed zien welke verstrekkende gevolgen dat heeft voor de psyche van het meisje. Haar jeugd blijft haar ook in haar latere leven nog achtervolgen.

Ik kan me voorstellen dat haar debuut bijzonder, origineel en verrassend wordt genoemd, want dat zijn bewoordingen die ik ook aan deze roman kan geven. De schrijfster schrijft prettig, maar op een originele manier. Ze weet vooral de psychologische kanten die zij belicht piekfijn te verweven in het verhaal. Ik vind dat heel knap en professioneel gedaan, waardoor het nergens gekunsteld wordt. Het is zelfs zodanig knap dat haar boek nog leerzaam bleek en mij belangrijke inzichten gaf. Ze weet de sfeer van de naoorlogse periode zo treffend te beschrijven dat ik het jaren veertig en vijftig interieur helemaal voor me zag. Ook vond ik haar benadering zeer origineel en was het fijn nu eens geen boek te lezen dat over het verzet gaat in de oorlog, maar juist de andere kant beschrijft. Het zwijgen wat in die tijd zo gewoon was maar hemeltergend wanneer je daarover leest. Het had zoveel kunnen verhelderen en het zou zo steunend zijn geweest. Waarom waren mensen in die tijd zo? Daarop komt pas op het einde van het boek enigszins een antwoord en dan laat het boek inderdaad zien een feelgood roman te zijn dat je met een diepe zucht weglegt, maar het verhaal je voorlopig nog niet los zal laten. Uitermate knappe en intrigerende roman, het lezen waard.

Corine Gorter