Een jongen om van te houden
Wandert: De laatste jongen die naar zijn ouders luisterde – Yvonne Jagtenberg – Em. Querido’s Uitgeverij – 167 blz.
Zowel in 2019 als in 2020 won Yvonne Jagtenberg het Gouden Penseel. In 2019 was dat voor het prentenboek Mijn wonderlijke oom en een jaar later voor Hup Herman, eveneens een prentenboek. En in 2016 mocht ze een Zilveren Penseel in ontvangst nemen voor Hondje de enige echte. Bij de toekenning van deze prijzen speelde zeker ook de grote kracht van haar illustraties een rol. Haar jongste boek is een verhaal zonder illustraties. In het radioprogramma Opium op 11 juni j.l. vertelde ze hoe bij het werken aan een prentenboek schrijven en tekenen bij haar altijd hand in hand gaan, maar dat dit bij Wandert : De laatste jongen die naar zijn ouders luisterde niet het geval was geweest. Tijdens het schrijven hiervan had ze sterk het idee dat ook volwassenen veel plezier aan het boek zouden kunnen beleven. Daarbij voelde het als betuttelend en kinderlijk om er tekeningen bij te maken. Liever wilde ze de beelden aan de verbeelding van de lezer overlaten.
Het verhaal over Wandert is geïnspireerd op de jeugd van haar vader. Een stukje familiegeschiedenis dus. Maar zeker niet letterlijk. ‘Ik heb de gebeurtenissen naar eigen hand gezet. Feiten en fictie zijn gemengd’, schrijft Jagtenberg voor in het boek. En die vermenging geldt ook de personages en plaatsen die in het boek voorkomen. Wellicht heeft het fictieve element ook te maken dat de plaats en de tijd waarin het verhaal speelt niet expliciet worden genoemd. Wel zijn er sterke aanwijzingen dat het om Amersfoort – de stad van de ‘Lange Jan’ – en de jaren vijftig gaat. Herinneringen aan gebeurtenissen uit de oorlog, zoals de razzia in Putten en het verblijf in schuilkelders, refereren aan dit tijdsaspect.
Wandert groeit op in een artistiek gezin. Zijn vader is pianist en treedt vaak op. Daarnaast geeft hij muzieklessen. Voor dat laatste is de achterkamer ingericht, de muziekkamer geheten. De moeder van Wandert heeft een hekel aan huishoudelijk werk. Liever houdt ze zich met haar kinderen en zussen bezig. Ze is niet op haar mondje gevallen, meestal vrolijk en altijd in voor een grap. Haar grootste zorg is de ongebreidelde aandacht die haar man van andere vrouwen krijgt. Volgens haar zijn ‘artiesten net nectar en kwamen vrouwen er als bijen op af’. Als Ladinie, de artiestennaam van haar man, lang wegblijft na een optreden, is ze steevast bezorgd en soms gaat ze hem dan halen. Ze schroomt daarbij niet om ’s avonds laat samen met Wandert de trein naar Amsterdam te nemen. Ook knipt ze foto’s van mooie vrouwen uit de krant, voordat deze in handen van haar man terecht komt. Die maakt zich er niet druk over en laat het zich allemaal aanleunen.
Regelmatig wordt Wandert door zijn ouders meegenomen naar een film of concert. Cafébezoek maakt eveneens deel uit van zijn in veel opzichten vrije opvoeding. Maar vaak ook is Wandert alleen thuis. Hij vermaakt zich dan met wat er op straat gebeurt of speelt wedstrijden met de dode vliegen op de vensterbank. Daarbij droomt hij over een leven als artiest. Hij wil optreden net als zijn vader en applaus krijgen. Soms geeft hij zittend op de wensterbank van de eerste verdieping een ‘voorstelling’ aan de mensen die voorbijlopen.
Op een dag, als zijn moeder weer eens naar een van haar zussen is, zit Wandert samen met zijn vader aan tafel. Tijdens het eten van ‘ballen met brood’ stelt Wandert hem de vraag die hij al zo lang heeft. Hij wil graag noten leren lezen, want dat heb je nodig als je artiest wilt worden. Resoluut antwoordt zijn vader dat hij Wandert geen noten zal leren lezen. ‘Ik wil je niet in de verleiding brengen artiest te worden.’ En daarmee is de kous af. Blijkbaar ziet Ladinie een andere toekomst voor zijn zoon.
Wandert laat zich echter niet van zijn idee afbrengen. Hij zoekt naar mogelijkheden om artiest te worden waarbij hij geen muziekinstrument nodig heeft. Misschien kan hij gaan dansen. Of met zijn hond optreden in het circus. Of grappen en grollen maken zoals de Dikke en de Dunne. Met zijn vriend Frans gaat hij alvast oefenen, wat soms tot hilarische situaties leidt.
Het gevoel dat hij z’n eigen gang moet gaan, wordt steeds sterker bij Wandert, ook door de woorden van de toekomstvoorspelster die door zijn moeder wordt geraadpleegd in verband met de escapades van haar man: ‘Het konijn zal zijn eigen weg gaan.’ Meer en meer ook beseft Wandert dat hij hulp nodig heeft om zijn diepste wens te realiseren. Misschien kan ‘meneer Toni’ van het circus, die hij nog uit de schuilkelder kent, hem helpen. Samen met Frans zoekt hij contact met de circusdirecteur. Een actie die niet zonder resultaat blijft.
Wandert: De laatste jongen die naar zijn ouders luisterde biedt een fijngevoelig en liefdevol portret van een kind dat vasthoudt aan zijn dromen. De omstandigheden waaronder Wandert opgroeit, zijn niet altijd gemakkelijk voor hem, maar van zwaarte is in het verhaal geen sprake. Wel van rake typeringen, lichtheid en humor. Opvallend is de inventiviteit waarmee Wandert oplossingen zoekt in lastige situaties. Bijvoorbeeld als zijn ouders ruzie hebben of als er een vrouw op bezoek is die zeer nadrukkelijk uit is op de aandacht van zijn vader. Het is ook een verhaal dat raakt. Als lezer ga je van Wandert houden en krijg je bewondering voor zijn vasthoudendheid. Of die lezer in de eerste plaats het 10+-kind is, zoals de uitgever aangeeft in de aankondiging, is echter de vraag. Wellicht zullen het toch vooral de volwassen lezers zijn die betoverd worden door Wandert. Maar hoe dan ook, het boek zal zijn weg zeker vinden. Net als Wandert!
Boek bestellen!
