Een pad ontstaat door erop te lopen
Lang leven – Karina Meeuwse – Ambo/Anthos – 250 blz.
Wat een monnikenwerk moet dit boek geweest zijn: een eeuw levens van een Chinese dynastie wordt erin beschreven, van het begin van de twintigste eeuw tot nu. Het verhaal begint bij Dun Yong Sau, die in 1912 op zestienjarige leeftijd zijn dorp in China verlaat en een lange reis onderneemt naar een beter bestaan. Zijn voordeel ten opzichte van Chinezen die hetzelfde proberen, is dat hij kan lezen en schrijven. In Hong Kong monstert Dun Yong Sau aan op een schip dat hem via Liverpool naar Amsterdam brengt. Daar komt hij terecht in de kleine Chinese gemeenschap waarin hij werk en vriendschap vindt.
Wat mij in dit boek opviel, is de grote onderlinge solidariteit tussen Chinezen, en hoe ze elkaar in voor- en tegenspoed bijstaan. Niet dat er ook geen ellendige verhalen te vertellen zijn: het succesverhaal van drie generaties loopt parallel met de roerige geschiedenis van de Chinese gemeenschap in Nederland (de opiumkitten, afpersing, liquidaties), en ook die verhalen komen in dit boek uitgebreid aan de orde.
Wat ook sterk naar voren komt, is de mentaliteit van de Chinezen, die van meet af aan gekenmerkt wordt door keihard werken. Veel Chinese jongemannen die aan het begin van de twintigste eeuw in Nederland voet aan wal zetten, vonden werk op stoomschepen. Daar werden ze onder meer ingezet als stoker, een van de zwaarste banen die je op zo’n schip kon hebben. Maar de Chinese jongemannen stonden er algauw om bekend dat ze dit werk deden zonder ooit te klagen.
Ze werden daarom ook ingezet als stakingsbrekers. Voorheen werden daar jongens en mannen uit Duitsland en België voor geronseld, maar de Chinezen wonnen al snel aan populariteit. Althans, bij de havenbedrijven zelf, niet bij de stakers, die hun werk immers neerlegden voor betere arbeidsvoorwaarden en een hoger loon – eisen die vanwege de stakingsbrekers (het werk ging immers door) meestal niet werden ingewilligd.
Dun Yong Sau maakt ook de economische crisis mee, wat hem dwingt andere bronnen van inkomsten te zoeken, zoals straatventer van pindakoekjes. Tijdens de oorlog ontmoet hij zijn vrouw Stien, met wie een toko begint in Oosterse producten. Dit is het begin van een onderneming die in de loop der jaren zal uitgroeien tot een bedrijf van wereldformaat.
De Chinese gemeenschap staat erom bekend nogal gesloten te zijn, en via dit boek krijgen we voor het eerst een openhartig kijkje in het reilen en zeilen van onze Chinese stadgenoten; hun drijfveren, hun kracht en doorzettingsvermogen en hun familieverhoudingen.
Alles uit eerste hand, via persoonlijke verhalen, vakkundig opgetekend door auteur Karina Meeuwse. Hoewel de vele personages (en hun Chinese namen) die opgevoerd worden mij al snel begonnen te duizelen en ik het boek daardoor wel een aantal keren met een vermoeide zucht heb moeten wegleggen, heeft het mij wel veel meer inzicht gegeven in hoe de Chinese gemeenschap in Nederland gestalte heeft gekregen, en hoe die zich specifiek in Amsterdam heeft ontwikkeld. Zo zijn er door de jaren heen bijvoorbeeld veel meer huwelijken tussen Chinese mannen en Nederlandse vrouwen gesloten dan ik wist, en komen er bij hen weinig tot geen echtscheidingen voor. Ook nieuw voor mij was dat Chinezen zelfs tijdens de hongerwinter niet veel honger hebben geleden, omdat ze flinke voorraden rijst hadden, en daar met een paar extra ingrediënten meestal wel een maaltijd mee in elkaar konden flansen.
Ruim zestig jaar na de eerste toko die Dun Yong Sau samen met Stien opende, hebben ze daar nu samen met hun kinderen en kleinkinderen een imperium van gemaakt: een vijf verdiepingen tellend Aziatisch warenhuis met kookstudio en trendy foodstore en een groothandel die wereldwijd zakendoet.
Elk hoofdstuk van dit boek begint met een Chinese spreuk. ‘Een pad ontstaat door erop te lopen,’ van Lao Tse, is er een van. De Chinese gemeenschap die zich hier heeft geworteld, heeft die spreuk goed begrepen en in praktijk weten te brengen. Dat kinderen en kleinkinderen er niet per se om zitten te springen om de zaak op dezelfde manier voort te zetten (lees: daar net zo hard voor te werken als hun ouders en grootouders), wordt er momenteel nog een andere route uitgestippeld: die van het hotelwezen. Een slimme en logische zet, maar laten we gezien de toenemende drukte voor de stad Amsterdam en haar inwoners wel hopen dat het bij deze ene vestiging blijft.
Boek bestellen!
