Een prachtige reis door de tijd

Atlas van de wereldgeschiedenis – Christian Grataloup – Vertaling: Henriëtte Gorthuis – Nieuw Amsterdam – 639 blz.

De atlas van de wereldgeschiedenis brengt de geschiedenis van de mensheid op een zeer originele manier. Het boek biedt op basis van liefst 515 kleurenkaarten een overzicht van diverse gebeurtenissen die zich in de loop van de eeuwen hebben voorgedaan en uiteindelijk vorm hebben gegeven aan de wereld van vandaag.

Na een voorwoord van Maarten van Rossem begint het verhaal met de vindplaatsen en verspreiding (migratiegolven) van de voorlopers van de huidige mens. Het eindigt met actuele thema’s zoals de klimaatverandering en de groeiende dominantie van China. De atlas is opgedeeld in 13 chronologische hoofdstukken die op de pagina’s aan de zijkant zichtbaar zijn gemaakt met oranje aanduidingen. Ieder kaartje is voorzien van verhelderende uitleg die vrij beknopt is maar wel een grote meerwaarde betekent. Boven iedere kaart vinden we verwijzingen terug naar andere kaarten.

Een eerste kenmerk is dat de atlas zich niet beperkt tot het westen. Alle continenten komen aan bod.  We maken kennis met de ontwikkeling van Europese landen maar ook van Korea, China, Ethiopië, de Verenigde Staten enz.

Het detailniveau van de kaarten is zeer divers. We krijgen wereldkaarten te zien die de verspreiding van de hedendaagse mens (homo sapiens) vanuit Afrika over de aarde in beeld brengen of de (belangrijkste) onderzeese kabels in onze tijd. Maar er zijn ook detailkaarten van continenten, landen en steden opgenomen. We kunnen onder meer plattegronden bekijken van Angkor in de 13^de eeuw, het Florence van de 14^de eeuw, de pelgrimsroutes in het 16^de-eeuwse Rome en het Parijs van baron Hausmann. Bij een aantal kaarten worden de afgebeelde gebieden vanuit een andere hoek weergegeven dan de klassieke noord-zuidafbeelding. Zo kijk je helemaal anders naar Europa als het continent 90 graden wordt gedraaid in wijzerzin en het westen dus bovenaan komt te liggen.

Opvallend is de grote verscheidenheid aan thema’s. Natuurlijk zijn er de te verwachten kaarten die tonen hoe het grondgebied van een land, rijk of beschaving is geëvolueerd doorheen de tijd. Of hoe een bepaalde godsdienst zich over de eeuwen heen verspreidde. Maar evenzeer kunnen we volgen hoe de pestbacterie vanuit Kaffa aan de Zwarte Zee in de veertiende eeuw via Genua West-Europa bereikte in ongeveer drie jaar. Er komen ook verrassende thema’s aan bod zoals het aantal slachtoffers door wolven in Frankrijk in de periode 1271-1918. Soms zijn deze thema’s zeer hypothetisch zoals de mogelijke routes van de Exodus onder leiding van Mozes. De tekst vermeldt er wel duidelijk bij dat hierover geen archeologische bewijzen zijn. Een ander kaartje toont hoelang het duurde vooraleer het nieuws van de dood van koning Hendrik IV (1610) de verschillende delen van Frankrijk bereikte. We kunnen aflezen dat na tien dagen het uiterste puntje van Bretagne het tragische bericht te horen kreeg.

De auteur van deze atlas is Christian Grataloup, een Franse geograaf en emeritus-hoogleraar Geografie aan de Université Diderot in Parijs. Dit maakt dat behoorlijk wat kaartjes over Frankrijk zijn opgenomen zonder dat dit echt stoort gezien de veelheid aan kaarten. De geschiedenis van België en (minder van) Nederland is trouwens sterk verbonden met dit land zodat we kunnen meegolven op dit chauvinisme.

Aan de oorsprong van deze atlas liggen de kaarten die werden gepubliceerd bij artikelen in het Franse tijdschrift L’Histoire. Achterin vinden we nog een bibliografie, namenregister en geografisch register. Praktische pluspunten zijn het handzame formaat, het leeslint en de soepele kaft die het mogelijk maakt dat het boek mooi open blijft liggen op om het even welke pagina. Als minpuntje kan onder meer aangegeven worden dat de ligging van plaatsen en steden niet altijd even accuraat is weergegeven. Verder worden in het geografisch register niet alle plaatsnamen vermeld.

De atlas van de wereldgeschiedenis is zonder twijfel een mooie publicatie die de geschiedenisliefhebber zeker zal aanspreken. Een ideaal bladerboek waarbij je kennis maakt met volkeren, beschavingen, heersers, veldslagen en andere gebeurtenissen die je prikkelen om meer informatie op te zoeken.

Kris Muylle