Engels acteur in grote problemen
Wachten op de dageraad – William Boyd – Vertaling: Jan Fastenau – Atlas Contact – 349 blz.
‘Het is een heldere, stralende zomerdag in Wenen.’ Dat is de eerste zin van Wachten op de dageraad. Niet echt een zin die indruk maakt en er is ons nog zo geleerd dat eerste zinnen belangrijk zijn. Maar is dat ook werkelijk zo? Zijn er lezers die na een eerste zin die ze niet aanspreekt afhaken en een boek voorgoed wegleggen? Ik kan het me amper voorstellen. In dit geval zou het ook een misrekening zijn, want dit boek is zeer de moeite van het lezen waard.
De tweede zin luidt:’U staat in een onregelmatig vijfkant van citroengelige zonneschijn op de scherpe hoek van de Augustinerstrasse …in afwachting van iemand die uw interesse wekt…’ Die ‘U’ dat is de lezer, u en ik dus, die op de uitkijk staat naar een interessante persoon. Er duikt inderdaad iemand op, een tamelijk jonge man zonder hoed of baard die een blik werpt op een gehavend affiche van een opera. De observator vindt hem oninteressant en besluit hem te negeren. Maar dat is buiten de schrijver gerekend. Hij neemt de man, die de acteur Lysander Rief blijkt te zijn, tot onderwerp van deze roman.
Dit nogal afwijkende begin – ik zag het nooit eerder – laat de lezer weten dat hij dus geen schrijver is, want een goede schrijver weet van een onbenullig iemand toch een interessant personage te maken. Dat lijkt de boodschap van William Boyd te zijn. Boyd kan dat dus wel. Nu moet hij dat natuurlijk wel gaan waarmaken.
Wachten op de dageraad bestaat uit vier delen die zich respectievelijk afspelen in Wenen, London, Genève en London. In deel een laat Boyd ons kennismaken met de dus ogenschijnlijk oninteressante Engelse acteur die in Wenen is om te worden behandeld voor een seksuele aandoening door dokter Bensimon, een navolger van Sigmund Freud.
De schrijver haalt alles uit de kast om onze zintuigen te prikkelen. Boyd gaat vooral los met de beschrijving van kleuren. Ik noem even de tinten die voorkomen op de eerste vijftig bladzijden: marineblauw, chocoladekleurig, robijnrode, barnsteengele, citroengelige, hazelnootbruin, duifgrijs. Maar soms gaat hij over de top en wel als hij het heeft over ‘ossenbloedrode schoenen’. Ik had even geen flesje ossenbloed bij de hand, maar ik neem aan dat het niet anders van kleur is als ons eigen bloed. Enfin, het zij Boyd vergeven, want hij heeft een prachtig boek geschreven met verrassende wendingen.
In Wenen krijgt Lysander Rief een affaire met een vrouw – Hettie Bull – die hij heeft leren kennen in de wachtkamer van zijn psychiater. Hij had gewaarschuwd moeten zijn, want ze is onberekenbaar en alleen medicijnen houden haar een beetje binnen de lijnen van het normale gedrag.
William Boyd schildert met woorden. Hij is sterk op dreef als hij de hoofdpersoon door het Engelse landschap laat wandelen. Een ervaring die hij vast zelf heeft ondergaan en zich goed heeft ingeprent. Als lezer zie je de omgeving voor je. Je ruikt de geur van pas gemaaid gras en hoort de koekoek roepen. Maar in tegenstelling tot de Spaanse schrijver Carlos Ruiz Zafòn die naar mijn smaak de beeldspraak overdrijft waardoor de vaart uit het verhaal gaat, houdt Boyd maat.
Hij treft vaak het tijdsgevoel heel precies zoals in de volgende zin. ‘Hij nam een pint troebel bier voor een kwartje en ging op een bank zitten waar hij drie hooiers gadesloeg die domino speelden.’
Het is vaak genieten van Boyds beschrijvingen en ze zijn nooit zo bizar dat ze je voorstellingsvermogen te boven gaan. Soms geeft hij het verhaal vaart en dan weer neemt hij gas terug, waardoor het verhaal haast een gecomponeerd muziekstuk lijkt.
Als lezer wil je natuurlijk verrast worden. Er is niets leuker dan dat, maar dan is het wel van belang dat de flaptekst niet teveel verraadt. Zo’n tekst schrijven is een vak apart en de Nederlandse flaptekst geeft naar mijn zin teveel weg. Eigenlijk niet lezen dus en je gewoon laten meevoeren op het ritme van Boyds roman.
The Times kan er niet ver naast zitten met de conclusie dat dit boek ‘Uitmuntend. Roman van het jaar.’ is. Dat blijft natuurlijk een kwestie van smaak. Er zijn meer mooie boeken geschreven, maar dit boek staat zeker in mijn top tien van 2012.
