Geen echte liefdesgeschiedenis, maar een boeiende historie
I love you, Rietveld – Jessica van Geel – Lebowski – 400 blz.
Jessica van Geel is cultuurhistoricus en werkte als journalist bij NRC. Ze schreef dit boek vanuit haar artist-in-residenceplek met uitzicht op het Rietveld-Schröderhuis.
In I love you, Rietveld vertelt van Geel over de complexe relatie die Truus Schröder-Schräder had met architect Gerrit Rietveld.
Het boek bestaat uit drie delen. In het eerste deel is voornamelijk de historie van Truus in beeld en speelt Rietveld een bijrol. In deel twee komen we meer over de belevingswereld van Gerrit te weten. Deel drie is een afsluitend geheel, voornamelijk wat er gebeurde na het overlijden van Rietveld. Er zijn twee fotokaterns meegenomen in het verhaal.
Truus werd in 1889 in Deventer geboren. Haar vader was familie van de Schräders, die een modezaak in de binnenstad van Deventer begonnen. Hij scheidde zich van hen af en leverde alleen nog maar de stoffen voor de winkel. Haar moeder stierf al jong en toen haar vader hertrouwde vertrok het hele gezin naar Utrecht. Ze ging studeren voor apotheker, maar eigenlijk was dat niet wat ze wilde. Ze was meer geïnteresseerd in kunst en architectuur. Ze trouwt met de advocaat Frits Schröder en samen krijgen ze drie kinderen. Het huwelijk verloopt moeizaam, omdat Truus zichzelf niet kan ontplooien zoals ze dat zelf wil. Frits blijkt veel conservatievere ideeën te hebben. Alleen al qua woninginrichting verschillen Truus en Frits als dag en nacht.
Als Frits een bureau heeft laten maken door de Utrechtse meubelmaker Jan Rietveld, leert Truus Gerrit kennen. Hij werkt bij zijn vader in diens meubelmakerij. Maar ook Rietveld heeft hele andere plannen voor zijn toekomst voor ogen. Hij komt in contact met mensen als Piet Mondriaan en Theo van Doesburg en komt terecht bij de club van De Stijl. Hij is getrouwd met Vrouwgien en ze krijgen samen zes kinderen. In deze tijd ontwerpt hij ook al enkele van zijn stoelen, zoals de beroemde lattenstoel.
Hebben Truus en Gerrit al vanaf het begin een relatie samen? Het antwoord moet van Geel ons schuldig blijven. In de diverse interviews en krantenartikelen die er in de loop der jaren zijn verschenen, heeft Truus nooit een echt duidelijk antwoord hierop gegeven. Ze gaan ook pas samenwonen als de vrouw van Gerrit overlijdt, beiden zijn ze dan al ver in de zestig. Gerrit heeft zijn vrouw nooit verlaten voor Truus, ondanks dat de relatie geen geheim meer was. Zelfs de kinderen wisten ervan.
Als Frits al jong overlijdt besluit Truus dat ze niet meer in de echtelijke woning wil blijven wonen, omdat ze het daar nooit fijn gevonden heeft. Samen met Rietveld ontwerpt ze een huis dat ze aan de rand van het centrum in Utrecht bouwen en waar Truus met haar kinderen gaat wonen. Dit huis zou bekend worden als het beroemde Rietveld-Schröderhuis. De reden waarom het zo beroemd werd, is omdat het ontwerp compleet afwijkt van de toen geldende conventionele norm. Het huis is vierkant, hokkerig, wit. Binnen zijn geen muren maar schuifwanden, die indien wenselijk open of dicht geschoven kunnen worden. Het huis trekt veel bekijks, en de reacties zijn zowel positief als negatief. In de jaren twintig worden bussen met studenten van de TU Delft langs het huis vervoerd, om te laten zien hoe het vooral níet moet. Saillant detail is dat Rietveld in 1964 een eredoctoraat van deze zelfde TU ontvangt. Hij heeft dan eindelijk naam gemaakt in de architectuurwereld.
Maar ook over het ontwerp van dit huis gaan geruchten. Hoeveel inbreng heeft Truus eigenlijk gehad? Hebben ze het wel samen ontworpen, of was het meer Rietvelds ding? Rietveld zelf is altijd vast blijven houden aan de samenwerking met Truus, dat ze het sámen hebben gebouwd. Na dit project beginnen ze ook samen een architectenbureau, Schräder en Rietveld Architecten.
Pas na de Tweede Wereldoorlog, in de jaren vijftig, komt eindelijk de erkenning en de doorbraak voor Rietveld. Hij krijgt woningbouwprojecten onder zijn hoede, maar ook tentoonstellingen, zelfs in New York. Bij de tentoonstellingen laat hij altijd een bordje zetten met “Rietveld-Schröder” zodat Truus ook de erkenning krijgt voor haar inbreng.
Rietveld overlijdt in 1964, Truus blijft daarna nog 20 jaar alleen en overlijdt in 1985. Ze wordt naast Gerrit begraven. Het Rietveld-Schröderhuis wordt een museum. De oudste dochter van Rietveld laat tien jaar na Truus’ overlijden het lichaam van haar vader herbegraven op het kerkhof waar ook haar moeder haar laatste rustplaats had (haar graf was echter allang geruimd).
Truus is weer alleen.
I love you, Rietveld is een boeiende geschiedenis van twee mensen die vrijgevochten waren voor de tijd waarin ze leefden. Zoals Rietveld schreef in de zevende editie van De Stijl in 1927: ‘Elke ware schepping verandert het inzicht, de eischen en de behoeften van den tijd en komt in botsing met nog heerschende eischen en behoeften uit vorige perioden. Een schepping moet dus de plaats veroveren in plaats van te beantwoorden aan de geldende eischen en de noodzakelijkheid.’
Een kunstenaar pur sang.
Van Geel heeft alles in een mooi geheel weten samen te vatten. De levens van Rietveld en Schröder heeft ze goed chronologisch met elkaar verweven. Dit alles aan de hand van de restanten van het archief dat Truus zorgvuldig heeft gesorteerd, maar ook enkele interviews met de kinderen van zowel Truus als Gerrit geven een goed beeld van hoe de twee met elkaar omgingen. En dat was niet altijd positief, vooral de oudste dochter van Rietveld had veel moeite met de relatie.
Helaas heeft Truus op het persoonlijke vlak veel correspondentie en artikelen weggedaan, zodat er over het gevoelsleven tussen Rietveld en haar niet zo heel veel te vertellen is. Een paar kattebelletjes die bewaard zijn gebleven geven een inkijkje in hoe de liefde was tussen hen beiden: ”I love you, R.”,”Nog altijd overal, je Rietje”, “Ik hoop lieve Truus dat je mijn briefjes hebt gekregen al was het nog niet veel. Maar dat moet je tussen alles door begrijpen: I l y v m, v v v v v v v v m.”
Van Geel omlijst het hele verhaal met enorm veel historische kennis en ze heeft ogenschijnlijk veel research gedaan. Ze weet veel van de vroegere omstandigheden, zoals status, economie en religie zoals deze bijvoorbeeld in Utrecht waren aan het begin van de twintigste eeuw. Alle woonadressen van zowel Rietveld als Schröder, maar ook die van ouders, broers en zussen heeft ze weten te achterhalen. Ze vertelt welke boeken Rietveld graag las en ook het technische aspect van bijvoorbeeld de stoelen van Rietveld wordt uit de doeken gedaan. Waarom hij iets deed op architectonisch gebied weet ze goed uit te leggen, ze neemt niet alleen maar feitjes over die iedereen kan googelen, ze weet het allemaal prima en duidelijk te onderbouwen. En dit alles zonder dat het saai of te technisch wordt.
Ik zou dit boek geen liefdesverhaal willen noemen, zoals voor op de cover wordt vermeldt. Eerder een goed overzicht van de levens van twee talentvolle mensen, die samen een stempel hebben gezet op de kunst en architectuur van de twintigste eeuw.
