Het hoogveen groeit weer in zuidoost Drenthe
Bargerveen – Henk van den Brink – Staatsbosbeheer/ Kleine Uil – 160 blz.
Hoogveen is een merkwaardig verschijnsel. Het is een bodemtype, geologen spreken zelfs van een gesteente. Maar wat een eigenaardig gesteente: het veert als je erop loopt, je kunt erin wegzakken en het bestaat geheel uit de resten van dode planten, vooral veenmos. Hoogveen ontstond in ons land in het natte klimaat na de laatste ijstijd. Lagen veenmos bedekten het landschap en, dankzij het vermogen van dit mos veel water vast te houden, groeiden er in de loop van duizenden jaren meters dikke veenlagen. Dit hoogveen was levend, dat wil zeggen zichzelf in stand houdend en vormde een wijds, nagenoeg boomloos landschap.
Hoogveen kwam en komt in veel streken van Europa voor. Onder andere in Ierland, Rusland en de Baltische landen vinden we uitgestrekte hoogvenen. Deze worden plaatselijk nog afgegraven voor de productie van met name tuinturf en potgrond. De glastuinbouw is een grote afnemer van deze producten. In Nederland kwamen vanouds ook grote hoogvenen voor, met name in Brabant, Drenthe en Groningen. Het Bourtangerveen was het grootste veengebied van ons land. Het immense gebied strekte zich uit aan weerszijden van de grens tussen ons land en Duitsland en besloeg zo’n drieduizend vierkante kilometer. Ter vergelijking: dat is groter dan de provincie Drenthe.
Vanaf de zeventiende eeuw werd het hoogveen overal in ons land vergraven voor de productie van turf, goede brandstof, waar men in de steden in het westen grote behoefte aan had. Voor de ontginning groef men een stelsel van kanalen en wijken teneinde de turf per schip te kunnen afvoeren. Nu rest ons daarvan het karakteristieke veenkoloniale landschap. Gelukkig bleef er in het uiterste zuidoosten van Drenthe een klein hoogveengebied bewaard: in 1968 kocht Staatsbosbeheer bij het dorp Zwartemeer een perceel veen van 70 hectare. Dit gebied bevatte het laatste stukje levend hoogveen in Nederland. Door aankopen in de decennia daarna groeide het reservaat uit tot ruim 2300 hectare. Daarmee is het Bargerveen het grootste en belangrijkste hoogveenreservaat van ons land.
Bargerveen, grenzeloos groeiend, is een jubileumuitgave ter gelegenheid van het vijftigjarig bestaan van het reservaat en de enorme ontwikkeling die het gebied in die jaren heeft doorgemaakt. Het boek geeft een compleet overzicht van het ontstaan, de ontwikkeling, cultuurgeschiedenis, flora en fauna, toeristische mogelijkheden en de toekomst van dit unieke gebied. Het geheel wordt verlevendigd door vele illustraties en prachtige foto’s.
Wat dit boek vooral ook bijzonder maakt is dat, naast de aandacht voor de natuur van het gebied (met een aantal soorten dieren en planten die alleen hier voorkomen en nergens anders in Nederland ), er veel aandacht is voor de menselijke geschiedenis in het veen. De veenarbeiders, dorpsbewoners, toeristen en natuurbeheerders komen allemaal aan het woord .
Bargerveen, grenzeloos groeiend, geeft zodoende niet alleen een heel goed overzicht van de ontwikkeling van dit prachtige natuurgebied, maar ook van het vele werk dat hiervoor nodig was en de grote betrokkenheid van de bewoners uit de regio. Aanbevolen voor natuurliefhebbers en geïnteresseerden in regionale geschiedenis.
Dick Huitema
