Marga Minco is ook een ster
Na de sterren – Marga Minco – Van Oorschot – 303 blz.
Na de gedundrukte delen over ‘de sterren’ Annie M.G. Schmidt en Simon Carmiggelt – nu een deel dat is samengesteld door Marga Minco – pseudoniem van Sara Menco. De titel refereert aan de twee eerdere delen die Van Oorschot uitgaf en geeft meteen Minco’s bescheidenheid aan. Minco’s oeuvre is niet heel groot en de boeken zijn nooit vuistdik, maar hebben altijd een behapbare omvang, zoals De glazen brug, De val en haar bekendste boek, Het bittere kruid uit 1957. Dat laatste was altijd heel populair onder middelbare scholieren. In het bittere kruid vertelt Minco in sober taalgebruik over de ondergang van een joods gezin tijdens de Duitse bezetting. Ook in Na de sterren spelen de Tweede Wereldoorlog en de naweeën daarvan een belangrijke rol.
De novelle Een leeg huis uit 1966 beslaat een groot deel van de bundel. Die krijgt een thema mee van Franz Kafka:”Das Haus ansehn. Es ist still, niemand geht ein und aus, man wartet ei wenig, auf de Haus-Seite, dann auf de Seite gegenüber, nichts, solche Häuser sind so viel weiser als die Menschen, die sie anstarren.”
In Een leeg huis worden drie dagen beschreven uit het leven van Sepha. Zij is een joodse vrouw die na de oorlog op donderdag 28 juni 1945 terugkeert van het platteland, waar ze ondergedoken heeft gezeten, naar Amsterdam. De andere dagen zijn in 1947 en in 1950. Door goed geplaatste flashbacks worden ook de tussenliggende perioden aanschouwelijk gemaakt. Ook betrekt Minco de bezettingsjaren in haar verhaal. Het boek werd destijds zeer lovend besproken.
Ook de verhalen Het adres en De terugkeer gaan het over teruggekeerde joden, maar vooral over het ongemak en de onverschilligheid van hun niet-joodse landgenoten die zich geen houding weten te geven.
In Het adres belt een jonge vrouw aan bij het huis waar een kennis van haar moeder woont. Mevrouw Dorling, zo heet ze, heeft in de oorlog heel bereidwillig wat kostbare zaken voor haar moeder bewaard. Telkens kwam ze wat halen, het tafelzilver, servies, vazen enz.. De dochter belt aan en mevrouw Dorling doet open in een oud vest dat de jonge vrouw herkent als dat van haar moeder.
“’U heeft mijn moeder toch gekend?’ vroeg ik.
‘Ben je teruggekomen? Ik dacht dat er niemand teruggekomen was.’
‘Alleen ik.’ Achter haar in de gang ging een deur open en dicht. Er kwam een muffe lucht naar buiten.
‘Het spijt me, ik kan niets voor u doen.’
‘Ik ben speciaal met de trein hiernaartoe gekomen. Ik had u even willen spreken.’
‘Het schikt me nu niet, ik kan u niet ontvangen. Een andere keer.’
De dochter wordt afgepoeierd. Later gaat ze nog eens terug. Mevrouw Dorling is niet thuis, maar haar dochter laat haar binnen. Overal ziet ze spullen uit haar ouderlijk huis. Voor mevrouw Dorling terugkomt, vertrekt ze weer en neemt zich voor om het adres te vergeten. “Van alle dingen die ik vergeten moest, zou me dát het gemakkelijkst vallen.”
Er staan ook verhalen met heel andere onderwerpen in. Zoals het grappige eerste verhaal over een naïeve vrouw die een handelsreiziger binnenlaat in huis, wat haar duur komt te staan en de kinderverhalen, Het lelijke knikkertje werd mooi en De wandelende struik. Na de sterren is kortom een boek met veel variatie. Ondanks de grote verscheidenheid zijn de verhalen allemaal van hoog niveau. We mogen gerust zeggen dat Marga Minco behoort tot de beste naoorlogse schrijvers. Ze is dus ook een ster, wier boeken nog lang gelezen kunnen, en moeten worden.
